Ежелгі Қазақстан мәдениеті немесе Ұлы Дала өркениеті – Еуразия өркениетінің басы, жалпыадамзаттық өркениеттің құрамдас бөлігі. Жалпы, «Дала» деген ұғымды шөл деп ұғуға болмайды. Бүгінгі қазақ жерінде 45000 өзен, 85000 көл атауы бар. Ал, Алтай, Ұлытау, Қаратау, Мұғаджар, Алатау, Орал таулары да осы далада орналасқан. Алтайдан Дунайға дейінгі Дешті Қыпшақ жері – әрі далалы, әрі таулы, әрі өзен-сулы, нулы өлке. Осы Ұлы Далада өркениеттің орнауына себеп болған бірнеше фактор бар: Біріншіден, Алтайдан Донға дейін созылған Ұлы Дала екі құрлықтың басын қосты. Ол Еуропа мен Азияның қақпасы болды.
Екіншіден, Дала өркениеті біздің жыл санауымыздан 1000жыл бұрын пайда болды. 7000 км жер қамтылды. Біздің жыл санауымыздан бұрынғы IV мыңыншы жылдың соңында түркі жұрты ең жүйрік аң – жылқыны қолға үйретті.
Үшіншіден, Ұлы Дала Әмудария мен Сыр арқылы Қытай-парсы, Үнді, Араб өркениеттерімен тоғысты.
Төртіншіден, Дала баласы табиғи ортамен толық гармонияда өмір сүрді. Оған шығармашылық эволюция тән болды.
Бесіншіден, Ұлы Дала арқылы өтетін «Ұлы Жібек жолы» сауда жолы ғана емес, мәдениеттердің тоғысу жолы еді. Бір ғана Сырдарияның бойында 300-ге жуық қалалар мен елдімекендер болды. Яғни бұл сахарада көшпенді дала мен қала өркениеті қатар дамыды.
Алтыншыдан, «аң стиліндегі» таңғажайып зергерлік өнер дамыды.
Жетіншіден, осы Ұлы Далада салтанат құрған Түркі елі (Түркі қағанаты 551-744жж.) Еуразия сахарасындағы тұңғыш империя еді. Сол дәуірде түркі жазуы пайда болды.
Сегізіншіден, біздің жыл санауымызбен 545 жылы Бумын қағанның ордасына Қытай елшісі келді. Сол кезден бастап Түркі елі халықаралық мәртебеге ие болды.

znmbuzinis    3   27.10.2020 16:25    10