Дыя "пінская шляхта" пісалася пасля адмены прыгоннага права і пасля паўстання 1863 года. паўстанне закончылася паражэннем, і ў краіне наступілі часы жорсткай рэакцыі. душылася любая дэмакратычная думка. царская вярхушка, баючыся новага ўздыму прагрэсіўных сіл, была толькі тым і занята, што адсочвала любыя павевы бунтарства з мэтай назаўсёды вытравіць у людзей дух непакорнасці. гэты час прыйшоўся на руку царскім прыслугачам, чыноўніцтву і асабліва тым, хто прывык з усяго на свеце рабіць грошы, не звяртаючы ўвагу на тое, сумленным ці несумленным шляхам гэтыя грошы зароблены. менавіта гэта - бессаромныя паводзіны царскай судовай бюракратыі - імкнуўся паказаць у сваім творы в. дунін-марцінкевіч. царскі суд і законнасць паўстаюць перад намі ў вобразе станавога прыстава кручкова і яго памочніка пісулькіна, якія прыязджаюць у мястэчка для разборкі сваркі паміж двума шляхцічамі. першае, што адразу кідаецца ў вочы пры знаёмстве з кручковым, - яго неадольная цяга да чужой кішэні. яшчэ не пачаўшы "разбірацельства", кручкоў ужо загадвае шляхце несці хабар: "няхай аддадуць хурману, ды спакуйце там харашэнька ў возе". за час, што цягнулася "разбірацельства", кручкоў выцягнуў са сваіх падсудных усё, што толькі мог. загады даваць хабар гучалі з яго вуснаў часцей, чым якія іншыя словы. кручкоў - чалавек хітры. акрамя таго, ён добра ведае псіхалогію сваіх кліентаў - пратасавіцкага, цюхай-ліпскага і падобных да іх шляхцічаў. яны гатовы будуць аддаць усё, што маюць, абы толькі не быць бітымі лазой. але і гэта для іх не самая страшная абраза. самае абразлівае, лічаць пратасавіцкі і цюхай-ліпскі,- быць бітымі не на дыване, як таго заслугоўваюць сапраўдныя шляхцічы, а на голай зямлі. нахабства - вось яшчэ адна з асноўных рыс кручкова. карыстаючыся цемнатой, забітасцю, абмежаванасцю і запалоханасцю мясцовай шляхты, ён гаварыў розную бязглуздзіцу, абсалютна ўпэўнены ў тым, што ніхто нічога не заўважыць: "па ўказу всеміласцівейшай гасударыні елісаветы пятроўны 49 апрэля 1893-га года і всеміласцівейшай екацерыны вялікай ад 23 сенцябра 1903-га года". паводзіны станавога прыстава - пародыя на царскае правасуддзе. менавіта такія людзі - хабарнікі, злодзеі, хітруны - вяршылі правасуддзе. гэта моцна хвалявала в. дуніна-марцінкевіча, і як пратэст была напісана камедыя "пінская шляхта".