Тапсырма Мәтіндерді оқып, олардың тақырыбы мен сөз қолданыстарындағы ерекшеліктерге мысалдар келтiрiңiз.

[10]

А мәтiнi

Ғылыми фантастика (ағылш. science fiction - ғылыми туынды) - көркем әдебиетте, сондай-ақ кино, кескіндеме, т.б. өнер салаларында қалыптасқан жанр.

Ғылыми-фантастика өнердегі дербес жанр ретiнде ХХ ғасырда қалыптасқанымен, оның қайнар бастаулары ежелгi әпсаналарда, ауыз әдебиетінде жатыр. Оған қиял ғажайыптық, ертегілік қасиет те тән.

Фантастика (гр. phantasia - қиялдау, phantastike - қиялдау өнері) ұғымының өзі де қиялдану енерiне байланысты пайда болған. Қазіргі әдебиеттану мен өнертану ғылымында фантастиканың «ертегiлiк>> және <Fылыми>> белгiлерiнiн, ара-жiгi ажыратылмаған. Әдебиетте ғылыми-фантастика - ғылыми поэзия және ғылыми проза болып, екi пiшiмде қалыптасты.

Ғылыми поэзия терминін әдебиеттану саласында алгаш француз поэзиясынын теоретигі Рене Гиль «Сез туралы трактат» (1896) еңбегінде қолданды. Ол ғылыми поэзиянын белгілері ежелгі дәуір әдебиетінің әкiлi Лукреций Кардын «Заттың табиғаты» поэмасында көрініс тапқанын мысалға келтіреді. Поэзиядағы ғылыми фантастика жалпы фантастикалық арнадан белекше, философиялық-әлеуметтік бағыттағы мүмкiндiгiмен ерекшеленеді. Ғылыми фантастика прозаның барлық жанрында (роман, повесть, әңгiме, т.б.) қарқынды дамып, керкем әдебиеттің арналы саласына айналды.

Қазіргі қазақ әдебиетіне ғылыми фантастика дербес жанр ретінде ХХ ғасырдың 70-80-жылдары республика жазушыларының шығармалары арқылы қалыптасты. Зерттеушілер қазақ әдебиетінде ғылыми фантастика жанрынын алгашкы белгiлерiн ертегілерден («Ер Төстік>>, <<Ұшқыр кілем», т.б.), аңыздарын («Қорқыт ата>>, <<Баба туктi шашты Әзиз», т.б.) таратып, болашақты болжай білген халық қиялының ұшқырлығына тәнті болуда.

Ә мәтiнi

Қараша күз келдi. Солтүстіктен ызғырық жел соғып тұр.Айдын беті қиқулаған құс. Кептi көрген сары тіс аңшы айдындағы құстар тобына аныра қарап, дүниенiн басқа бір кызыгын тамашалап кетiп едi.Өзi құс ату саятына кеп шықпаса да, қаз үйрекке қаршыға, ителгі салғанды, бедене мен шүрегейге кырги мен күйкентай салғанды талай талай тамшалаған. Ол ғана емес, құстар дүниесі, олардың өмірі, әсіресе, ұзақ ұзақ - сапарлары, жолдары Қамбарбек жанының құпиялы ғашығы, ынтызары едi. Мiне, бүгiн Де кун шықпай шығыстан сәуле көтерілген сайын құстардан тыныштык кете бастады. Олар тағы да ұзақ сапарга тартпақ. Ең алдымен көл бетіндегі аққулар тобы, сапарга шыққан ұшақтардың моторын қыздырғаны сияқты, қанаттарымен көл толқындарын сабалап, бiрiн бiрi қуып, қанат - топшысын қыздыра бастады. Аққулардың ұшуға әзiрлiгiн сезгендей, қаздар мен үйректер де қиқу сап, ұрандасып ез тобын жинап жатты. Әсіресе, күздiн ен суығын ала келетін қараша қаздар да сапарға әзірленіп, қым-қиғаш қиқу мен қаңқылға басты.

Мәтіннің түрлері: әңгімелеу, сипаттау,пайымдау​

Rys2017    3   06.05.2021 16:46    32