тапсырма
Берілген мәтіннен күрделі сөздерді теріп, жазыңыз, олардың жасалу жолын түсіндіріңіз.

БҰҰ Табиғатты сақтау жөніндегі комитетінің мәліметіне жүгінсек, Жердегі пластик қалдықтар кесірінен жылына бір миллион құс, жүз мың сүтқоректі, жүз миллион балық қырылады. Олар пластикті тамақ деп жұтып қояды. Сосын асқазан қорыта алмай, іштері түйіліп өледі. Зауалға қатты ұшырап жатқандар тізімінде теңіз тасбақасы, итбалық және кит тұр. Мұхиттарда қалқып жүрген пластик қалдықтары судағы сүтқоректілердің тұқымын толық құртады дейді ғалымдар.
Ұлыбритания ғалымдары әлемде алғаш өздігінен ыдырап кететін биологиялық пакет жасады. Онымен нан орайды. Орама төрт жыл ішінде су мен көмір қышқылына бөлініп кетеді.
Норвегияда дүкендер азық-түлікті кейін шіріп кететін биологиялық пакеттерге орап береді. Жүгерінің шырышынан жасалған бұл пакеттен денсаулыққа
зиян жоқ. Әрі ауыр салмаққа шыдамды болғанмен, қымбат. Польшаның бір топ студенті қоқыстағы пластик қалдықтарды теріп, одан өздеріне гитара, дауылпаз және басқа музыкалық аспаптар жасаған. Сөйтіп, біріншіден айнала ортаны тазартса, екіншіден өздерінің қалтасы көтермей жүрген саз аспаптарына ие болған.
Мексиканың «Куадро» фирмасы пластик құтыларды,
шлангтер мен өзге де полиэтиленнен жасалған бұйымдарды қайта ерітіп, үй құрастырады. Іргетасы 18 шаршы метр баспананы салуға 1,7 тонна пластик жұмсалады. Мұндай құрылыс материалдарының
тапшылығы сезілмейді. Себебі, ай сайын қоқыс төгілетін жерден 3 мың тоннадай пластик жиналады. Осындай үйдің бір шаршы метрдің құны 152 доллар.
Швеция астанасында 15 мың тұрғынға арналған экологиялық аудан салынды.
Хаммарбю Шестад аталатын мөлтек аудандағы тұрмыстық қалдық әр пәтерде органикалық, пластик, әйнек және темір болып төрт бөлек жиналады. Әрқайсысы үйден жер астындағы төрт құбыр арқылы ваккум тәсілімен сорылып әкетіледі. Органикалық қалдықтардан газ шығарып, сол үйлерге қайта береді. Жанатын қалдықтар жылу болып оралады. Бірақ түтіні ауаға тарамайды. Жуынып-шайынған
су тазартылған кезде одан да жылу бөлінеді. Сол жылумен суды ысытады. Қуатты күн батареяларынан алады.
(Қ. Олжай кітабынан . өңделген )
Дескриптор
Қысқарған сөзді табады, түсіндіреді.
Қос сөзді табады, жасалуын түсіндіреді;
Біріккен сөзді табады, жасалуын, емлесін түсіндіреді
Тіркескен сөзді табады, емлесін түсіндіреді.

olegtoda    2   15.12.2020 08:24    8