Сүйінбай мен Қатаған айтысы қашан, қай жерде, қандай оқиғаға байланысты өткен еді?

1848 жылдың қоңыр күзінде қырғыздың бай шонжар манабы Орманхан шешесіне ас береді. Бұл жиынға аралас құралас отырған қазақтың Тезек төре, Бөлтірік шешен бастаған игі жақсылары бір қауым ел болып қатысады. Астың ақындарсыз өтпесін білген ақын жанды Тезек төре  елге атағы жайылып, таныла бастаған Сүйінбай ақынды ала барады.



Ас ішіліп қызық думан басталарда қырғыздың шоң манабы Қара Бәйтік Тезек төреге Бөлтірік шешеннің қасында отырған бадана көз, сұлу жігітті көрсетіп:

- Ана отырған бала Сүйінбай ақындарың емес пе деп сұрайды.

Бөлтірік: «Иә», - деп жауап бергенше, Сүйінбай домбырасын қағып-қағып жіберіп заулата жөнелді.

Ассалаумағалейкүм, сәлем бердік,

Мүбәрәк жүздеріңді жаңа көрдік.

Атақты ас жиынды құттықтауға,

Бауырлас қырғыз елі,  саған келдік.

Жүйріктер қосылмаған қою шаңға,

Қосылар қыран бүркіт, қашқан аңға.

Хан Жантай, Қара Бәйтік, Әтекеңе,

Келіп ек амандаса Орманханға.

Сүйінбай осылай деп тоқтағанда, Бәйтіктің  тасасында отырған  қағылез қайыстай қара жігіт қарғып тұрып пернесі жоқ қомузын жоғары төмен түсіре ойната сабалап, ашшы айқайдан бет ауызы құбылып ашуын тоқтата алмай:

Ау, Сүйінбай, Сүйінбай,

Тоқтат енді сөзіңді.

Ояйын ба көзіңді!

Ақынмын деп ойлайсың,

Мен тұрғанда өзіңді.

Басыңнан өлең жаудырып,

Бір құрайын тезімді.

Барың болса қарышта,

Барар жерің сезілді.

Келіп қапсың байқамай,

Өлетұғын жеріңе.

Қазулы тұрған көріңе,

Көрсетейін көзіңе.

Ажал айдап келген соң,

Саған өлім тегінді.

Деп ентігін басып «қатырдым ба?» дегендей қасында отырған қара Бәйтікке қарап құптау күткендей болып еді. Бәйтік құптау ықласын білдірмеді де бірден сөз бастамай бөгеліп қалған Сүйінбайдан көзін аудармады. Қатағанның екпіненен жасқанған Тезек төре мысы басылғандай болып қабағын көтермей отырғанда Бөлтірік шешен:

- Ей, Төрем, көтер басыңды, қашырма қаныңды! Сүйінбай өлең таппай отыр дейсің бе? Аздап булығып отыр. Сүйінжан, шығар даусыңды! – дегенде Тезек төрені ұйқысынан шошытып оятқандай селк еткізіп айқайға басты. Сүйінбай бәйгеден оза шауып, шашасына шаң жұқтырмайтын жүйріктей, қамшы салдырмай толғап кетті