ОҚЫЛЫМ-0 Мәтінді мұқият оқып, берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
«Егер менің тілім ертең өлсе, мен бүгін өлуге дайынмын». Дағыстан ақыны Расул
Ғамзатовтың бұл сөзі ғасырлар өтсе де, өзіндік мәнін жоймақ емес. Расында тілі жоқ
халықтың тауқыметін адамның басына бермесін. Өлі тілдерді оқу және зерттеу орталығының
директоры Майкл Краусс әлемде 600 ғана тілдің қалатынын айтады. Басқаны былай
қойғанда, бұрынғы Кеңес Одағының аумағында құрдымға кеткен тілдер өте көп. Аты ғана
мемлекет. Халқы орысша сөйлейді, өйткені бір тілдің басымдығы екіншісін жоқ етеді. КСРО
тұсында Мәскеудің қызыл саясаты арқылы «Бір тіл - бір ұлт» идеологиясы жүргізілді. Соның
салдарынан Кеңес Одағында тұратын халықтың барлығы да орыс тілінде сөйледі.
Осы орайда, америкалық тілші-ғалым Майкл Краустың жойылу қаупі төнген тілдерді
жіктеуіне тоқталайық:
Біріншісі – қауіп төне бастаған тілдер. Олар әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан
қажетсіз деп табылған үлкен тілдердің қыспағына түскен тілдер. Басты белгісі — алдымен бұл
тілдерде сөйлейтін жастар азая бастайды.
Ekihuici қауіп-қатер төнген тілдер. Бұл халықтың жас ұрпағы өз тілінде сөйлегісі
келмесе, онда оған қатер төндi деп есептей беріңіз.
Үшіншісі — аса қауіп-қатер төнген тілдер. Бұт тілде жақсы сөйлейтіндердің
етуден асқандар.
Тертіншісі — өле бастаған тілдер. Бұл тілде тек қартайған адамдар ғана сөйлейді.
Бесіншісі — Жойылған тілдер. Бұл сол тілде сөйлейтін бірде-бір адам қалмаған тіл.
Бұдан шығатын қорытынды не? Ортасы жоқ тілі – өлі тіл. Ал тіл өлі болмас үшін талпыныс
керек. Мейлі үш тілді бол, бірақ негізгі мемлекет құраушы ұлттың тілі өзінің басымдығын
көрсетіп тұруы керек
асы
Мәтін қандай стильде жазылған?
​

seny0600    2   28.10.2020 12:17    15