Көмектесіп жіберіңізші! 6. Сөйлемдердің тиісті жеріне какша мен нүктелі үтірді қойып, көші- ріңдер. Қойылу себебін ереже бойынша түсіндіріңдер. 1. Сәкен Сәдуақас Сейфуллин – қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі. 2. 1985 жылдан бастап Целиноград қаласында қазіргі Нұр-Сүлтан қаласы С.Сейфуллин музейі жұмыс істейді (inform.kz ). 3. Бастауыш баяндауышпен жақ жағынан жекеше, көпше түрде қиыса байланысады. Мыса- лы: Сен оқыдың, білім алдың, ұстаз көрдің І жақ, жекеше. Біз надан өстік I жақ, көпше (itеѕt.kz/ru). 4. Ораз. Мылтығын Қорабайға беріп. Мынаның көзін қүрт! Мен бандыға кеттім. Жөнеледі (Ж.Аймауытов). 5. Бақпен асқан патшадан мимен аскан қара артық сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артык (Абай). 6. Жаман дос көлеңке: басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың басыңды бұлт алса іздеп, таба алмайсың

Жауабы:

Қойылу себебін түсіндіру үшін, біз осы сөйлемдерді талдауда "какша мен нүктелі үтірді қойып, көші- ріңдер" деген директіваны қолданамыз. Біздің мақсатымыз - мүмкіндігі бар түрлі қойылу жолымен сөйлемдерді еркіндікпен тексеруге болатын мүмкіндіктерді табу.

Қазақ тілінің грамматикасы бойынша, сөйлемдер нысаны - бұл тізімдегі №6-сі сөйлем.

1. Сәкен Сәдуақас Сейфуллин – қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі.
Осы сөйлемде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – Сәкен Сәдуақас Сейфуллин

Көшірме – қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі


2. 1985 жылдан бастап Целиноград қаласында қазіргі Нұр-Сүлтан қаласы С.Сейфуллин музейі жұмыс істейді (inform.kz ).
Осы сөйлемде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – 1985 жылдан бастап Целиноград қаласында қазіргі Нұр-Сүлтан қаласы С.Сейфуллин музейі жұмыс істейді

Көшірме – inform.kz


3. Бастауыш баяндауышпен жақ жағынан жекеше, көпше түрде қиыса байланысады. Мыса- лы: Сен оқыдың, білім алдың, ұстаз көрдің І жақ, жекеше. Біз надан өстік І жақ, көпше (itеѕt.kz/ru).
Осы сөйлемдерде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – Бастауыш баяндауышпен жақ жағынан жекеше, көпше түрде қиыса байланысады. Мыса- лы: Сен оқыдың, білім алдың, ұстаз көрдің І жақ, жекеше

Көшірме – itеѕt.kz/ru


4. Ораз. Мылтығын Қорабайға беріп. Мынаның көзін қүрт! Мен бандыға кеттім. Жөнеледі (Ж.Аймауытов).
Осы сөйлемдерде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – Ораз. Мылтығын Қорабайға беріп. Мынаның көзін қүрт! Мен бандыға кеттім. Жөнеледі

Көшірме – Ж.Аймауытов


5. Бақпен асқан патшадан мимен аскан қара артық сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артык (Абай).
Осы сөйлемдерде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – Бақпен асқан патшадан мимен аскан қара артық сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артык

Көшірме – Абай


6. Жаман дос көлеңке: басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың басыңды бұлт алса іздеп, таба алмайсың
Осы сөйлемдерде "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірді қолданған:

Көмек ша – Жаман дос көлеңке: басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың басыңды бұлт алса іздеп, таба алмайсың

Көшірме – нөктөр қолданылған жоқ


Мисалдардың өзі белгілі сөздерден жасалған, және осы сөздер арасында "көмек ша" нүктесі мен "көшірме" үтірінің өзі де бар. "Көмек ша" нүктесі сөйлемнің орындалуын маңыздандырады деп есептейміз. "Көшірме" үтірісі де сөйлемнің міндетті тіркеуінің бір көмегі. Ол пайда болуына қарай, осы мағынаны жылдамауды шешу мүмкін емес.