"бұқар поэзиясы-нақылдық поэзиясы"шығарма

Бұқар поэзиясы – нақылдық поэзия.

Бұқар жырау Қалқаманұлы — қазақтың ұлы жырауы,ақ киізге көтеріп хан сайлаған атақты Абылай ханның кеңесшісі. Заманындағы сыншылар оны «көмекей әулие» деп атап кеткен деседі.Олай аталуының себебі,сөйлегенде көмекейі бүлкілдеп, аузынан тек өлең сөз ағыл-тегіл болып төгіледі екен.
Бұқар жырау Жоңғар басқыншылығының тұсында,қазақ жұртының келешегі қыл көпірдің үстінде тұрғанда өмір сүрді.Бірақ ол ешнәрседен қорқып,мойымады.Керісінше,Абылай ханға өз ақыл-кеңестерін дұрыс айтып,елді бір ту астына бірігуіне ат салысып,жебеп жүрді.Бұнымен қоса анталаған жауға қолына ақ найза алып емес,азулы толғауларымен төтеп берді.Оның жырлары – Абылай хан заманының айнасы десек те болады.Жыраудың “Он екі айда жаз келер”, “Абылай ханның қасында”, “Ханға жауап айтпасам” секілді толғауларында елді біріктіру,елдің бұлыңғыр болашағына сену мен бейбіт елді сақтау тақырыптары қозғалды.Алайда,Бұқар жыраудың шығармаларының тағы бір қыры бар.Оның толғауларында асқақ құлшыныс пен айбаттылық қана емес,ұзақ сүзгіден өткен даналық ойлар мен нақыл сөздер мол.Әсіресе,белгілі бір құбылыстарды салыстыра сипаттай келе,оған үлкен өнегені сыйғызып жібере алады.Мұхтар Әуезов жырау шығармашылығы туралы: “ Не айтса да, көптің мұңы мен қамы, көптің жәйі туралы: не көпке арнаған ақыл, өсиет есебінде айтылады”,-деген екен.Шынында да,ол сол заманның бет-бейнесі ашып қана қоймай,өз көрген-білгенінен ғибрат қалдырған.Мысалы:
Асқар таудың өлгені — басын мұнар шалғаны,
Көктегі бұлттың өлгені — аса алмай таудан қалғаны.
Ай мен күннің өлгені — еңкейіп барып батқаны,
Айдын шалқар өлгені — мұз болып тастай қатқаны.
Қара жердің өлгені — қар астында қалғаны,
Өлмегенде не өлмейді — ғалымның xаты өлмейді,-деген жыр жолдары тәлім-тәрбиеге толы.Бұл сөздерінде Бұқар жырау еліне қызмет қылып,білімімен бөліскен ғалымның еңбектері дүниедегі бар құбылыстарға қарағанда өлмейді және өшпейтіндігін айтқан.Ол тіпті бір-екі ауыз сөзге де үлкен мән қалдыра берген.Мысалы,“Аздың ісі бітпейді” деген сөзінде жұмыла жұмыс істеген адамдардың ісі тез әлі оңай орындалатынын,әрқашан бірлікте,татулықта болу керектігін жеткізген.
Біз,қазақ халқы,ертеден аталы сөзге тоқтағанбыз.Бұқар жыраудың күні бүгінге дейін нақыл сөздерінің жоғалмай жетуі оның сөздерінің ұлылығында деп білемін.