Қазақстан шеңберінде көшпелілік қалыптасқан аймака Каспий маңы ойпаттары, Үстірт, Торғай, Жем жоталары, Бетпақдала, Балқаш маңы да-
лалары, Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау жоталары, Алтай, Тарбағатай,
Жоңғар, Іле Алатауларының тау беткейлері мен таулы өлкелері жатады.
Бұл аймақтардағы өзен-сулардың маңайында, әсіресе осы аймақтар мен
отырықшы-егінші мәдениеттер шегараларында маргиналдық аймақтар
қалыптасқан. Оларға – жартылай кешпелі шаруашылык маден оnar.
Мұндай аймақтарға Сырдың бойы, жартылай Ертістің Тобылды. Есілдік
Жайықтың бойлары, Жетісу, Шығыс Қазақстанның таулы және тау
бектерінің кейбір алқаптары, Аралдың маңайы жатады. Жоңғар, Іле, Қырғыз
Алатауындағы тау бектерінде жылына 500 мм-ден астам ылғал туседі. Бул
өңірлерде, әсіресе өзен-көл суларының маңайында емелден егіншілікпен
да болып, отырықшы мәдениет қалыптасқан. Канарлы топырақты ауа райы
қолайлы болған Сыр бойы, Шу, Талас аймақтарында қола дәуірінен бастап-
аң егіншілік дамып, орта ғасырларда қала мәдениеті дамыды. Дегенмен
осы егіншілік, Отырықшы мәдениет қалыптасқан аймақтардың өз ішінде де
мал шаруашылығы егіншілікпен қатар дамып, бул еңірлердің шаруашылы-
мәдени тұрпаты жартылай отырықшы, жартылай келелі болған. Әр заманда
ауа райының өзгеруіне, тарихи-саяси, этномәдени ахуалдарға байланысты
бұл еңірлерде бірде отырықшы, жартылай отырықшы егіншілік шаруашылык
қалыптасса (мөлшермен VI-XIII ғасырлар), енді бір замандарда жарыла
көшпелі, кей аудандарында тіпті көшпелі шаруашылық-мәдени mpnar
қалыптасты.​

    3   20.10.2020 10:08    3