Ғаламтордың пайдасымен зияны тақырыбындағы 1 тапсырмадағы мәтіндегі етістікті тауып оған морфологиялық талдау жасау

Морфологиялық талдау шақырылған мәтіндегі етістікті анықтау үшін оқушының оқулықты түсіну қабілетін арттыру мақсатымен, алған грамматикалық білімнің, оны іске қосу, маданиятты дамыту туралы дайындалу деңгейін анықтау мақсатымен орындалады. Морфологиялық талдауда оқушылар бірінші жолды өздеріне көмек көрсету үшін тегістер мен сілтемелермен жабдықталады.

Мәтінге тапсырманы анықтайтын етістікті анықтау үшін сөйлемнің морфологиялық құрамын анықтаңыз. Мысалы:

Мысал

«Қарлар алдында сені ойлап көремін».

Бұл сөйлемде ескерілген сөздердің морфологиялық құрамын білу үшін осы сөйлемді морфемаларға бөлу керек:

а) Қарлар адамның тұрған юмшылығын білдіреді. «Қар» сөзі – номиналды морфема, «лар» – шешім морфемасы.

б) Алдында сөйлемнің ішінде тұратын «нің» морфемасы – іздеуіші морфемасы.

в) Ойлап – сөйлемнің ойлау түрін көрсетеді.

г) Сени – номиналды морфема. «Сен» сөзі – номинал морфемасы, «і» шешім морфемасы.

Мәтінге тапсырыс тақырыбы бар мәтіндегі етістікті анықтауға арналған жалпы алгоритм:

1. Мәтіндегі тапсырма тақырыбын бойынша оқу.

2. Мәтіндегі етістікті анықтау үшін, оқырманны тура, бұрыштың мөлшерін бекіту.

3. Мәтіндегі мәтінге тапсырма тақырыбы бар мәтіндегі етістікті анықтау өзгерту жолын табуға көмек көрсететін шығармаларды табу.

4. Мәтінге тапсырма тақырыбы бар кезде, оқушыға осы тақырыптартушы жағдайды сұрау тапсыр.

5. Осы тақырыптартушының көмегімен, оқушы мәтінге тапсырма тақырыбы бар мәтіндегі етістікті анықтау жасайды.

6. Мәтінге тапсырма тақырыбы бар мәтіндегі етістікті анықтайды.

7. Оқушы мәтінге тапсырма тақырыбы бар мәтіндегі етістікті анықтау жасағанын тексереді.

Морфологиялық талдау шақыру пәнінің мақсаты оқушының мағлұматын жақсарту және үйренудің тиісті өзара байланысын дамыту болып табылады. Оқушы тілінде, грамматикалық тектеріліктерде талдамайды, сөздерарасындағы зат-арқылы заманушыларды қуралынаeтыру мүмкіндігін туындатады және орнатып жататынын байқайды. Дереке мен морфикалық талдау үлгісі оқушының морфемаларға бөліппін, оларды қабылдау және анықтау нысанын қалыптастырады, сәйкестендіреді.