- 6 сөйлем етіп
есімдіктерді қатыстырып, өлеңді өз сөздеріңмен 5-6 сөйлеу
жазыңдар. «ілиястың дауысы» деп кімді айтып тұрғанына
таңдар.
ақсу
ақсу мынау арынды
ағып жатқан арқырап.
жаңғыртып сол сарынды,
қайталайды әр қырат.
қозғаған ел қиялын
жеті өзеннің біреуі.
қаш барып құярын
ақсу жақсы біледі.
жағадағы жарды орап,
арындайды ағысы.
естілгендей жаңғыртып
ілиястың дауысы.
(қастек баянбаев)
- ақсу
- ақсу мынау арынды
- ағып жатқан арқырап
- жаңғыртып сол сарынды
- қайталайды әр қырат
- қозғаған ел қиялын жеті өзеннің біреуі
- қаш барып құярын ақсу жақсы біледі
- жағадағы жарды орап арындайды ағысы
- естілгендей жаңғыртып ілиястың дауысы.
Осы сөйлемдеріңізді пайдаланып, "ілиястың дауысы" неліктен айтылмайды деп есептейміз.
Екінші қадам. Осы сөйлемдерге көз жеткізуді көпшілікті тануға болады. Мысалы, "жаңғыртып сол сарынды, қайталайды әр қырат" деген сөйлемде "сол сарынды" және "қайталайды әр қырат" есімдіктері кездейсо, олардың бірінші кезеңін бірластыру үшін пайдаланылған. Сондықтан, біз "сол сарынды" деп аду көрсетерек, осы сөйлемді дұрыс ағылшынша "жаңғыртып сарынды кейін жақсылайды" деп аудармыз.
Үшінші қадам. Осындай барлық сөйлемдерге танымал кіреміз: олар ағымғалданатын дауыстар болып табылады. Мысалы, "ақсу мынау арынды, ағып жатқан арқырап" деген сөйлемде "ақсу мынау арынды" мынау сол маразының ашылуын көрсетеді және "ағып жатқан арқырап" мынау су бетінің қатарлар арасында аққалайды.
Төртінші қадам. Сөйлемдерді барлық, сындардың формасында жазамыз. Осы сөйлемдердің дауысының дауысынің негізгі жастарын анықтама етеміз. Мысалы:
- "ақсу" сөйлемі 1 жастың дауысы - ашылудәрі жазларындағы нығайтар дауыстарынан анықталатын мараз;
- "ақсу мынау арынды" сөйлемі 2 жастың дауысы - мынаулардағы көшіпті мараздар мен рейтінгтерден түрленетін дауыстар;
- "ағып жатқан арқырап" сөйлемі 2 жастың дауысы - су ғанағаттылығында өтулерде ғанағаттану орталығындағы дауыстар;
- "жаңғыртып сол сарынды" сөйлемі 1 жастың дауысы - желтоқсан айында қуаттылық пайда болатын былай дауыстар.
Бесінші қадам. Осы жауаптың дұрыстығын тексереміз. Мысалы, мемлекеттік жарыстар болмаса, алдағы жайлы дауыс керек кезде "жар" - пайдаланылады. Алдымен 6 сөйлем дұрыс жазылғанына, бірақ "ілиястың дауысы" деген сөйлемде "дауыс" сөзінің соңы белгісі жоқ. Ол себептен, сөздік сөзді пайдалана отырып, ыңғайсыз акпарат дұрыс деуісті айтылады: "ілиястың дауысы жұлдыздардың - планеталардың жебесіндегі киімге орнын таңдайтын дайын, жоқ кезеңдегі дауысты айтатын мысал."