11. Кесте мен тақырып бойынша мәтіннің мазмұнын болжа. Содан соң мәтінді тыңдап, болжамынды салыстыр.

Ең көп кездесетін
жәндік, Қазақстанда
200-дей түрі бар.

Ең көне жәндік.
25 миллион жыл
бұрын пайда болған.

Адам секілді
көшіп-қонады.

Жәндіктердің
сирек түрі.​

Мәтінде Шынайы аталанатын Жәндік тақырыбы бар. Мәтінде жазылған сөздердің мазмұны сөздерді учасына жатады. Содан кейін, мәтіндегі сөздерді тыңдауды жасаңыз және орнына округленген сөздерді жазыңыз.

Мазмұнды тыңдау үшін әр мәтіндегі негізгі тақырыптарды табайық. Біздерге барлық жерлерде көп кездесетін жәндік және Қазақстанда болатын құрамдастар, бетон болып отырған, сондай-ақ қылмыстар, көше және көшелердің құруы, жәндіктердің сирек түрлері туралы айтылған.

Мәтіндегі сөздерді тыңдап, болжамын анықтауды үйрену үшін сөздерді тыңдаңыз және округленген сөздерді жазыңыз. Мұнда, көп кездесетін сөз бола алмайды. Онда Танымал сәйкес көргенімізді негіздеу керек. Мәтінде болған сөздерді мұнда көрсетеміз: жәндік, Қазақстанда, көне жәндік, 25 миллион жыл, бұрын, пайда болған, адам, секілді, көшіп-қонады, жәндіктердің, сирек түрі.

Солайша, мазмұнды жалпылауға болады. Мәтінде барлығы жәндік туралы болатын сөздерге арналған. Сапасын бағаларымызда көрсету үшін, округленген сөздерді жасап, оларды қылмыстарға бөлуіміз керек. Сол себепті, мұнда мәтінде көз жеткізілген құрамдас сөздерге негізделген округленген сөздерді табамыз: кездесетін, аталанатын, тақырып, мазмұн, болжа, сөз, сөздер.

Негізгі оқиғалар немесе жүзеге асқан иелерді анықтау үшін, мәтіндегі кейбір сөздерді таба аламыз. Мәтінде шынайы аталанатын сөз артынан сөйлем мен әрекет сөздерін белгілеген білетінсіз. Мұндай сөздер мәтінде дейінгіде және алыстан тарапта "жеңіл" соңына жерлесетін. Мәтінде "кездесетін", "тақырып", "мәтін", "мазмұн" сөздері сәйкес көргенімізді негіздеу керек.

Сол салыстырмада жерлестіріп жатырмыз:

1-ші мәтінде "кеңінені", "жұтылатын" сөздер болған. Бірақ олар "жеңіл" соңына қаралғанына көз жеткізетін түрде белгіленбеген;
2-ші мәтінде қол жетімді "25" санды иелендіру мен "жыл" сөзі орнына "құрамдас" сөзін пайдаланумен ауыстырылған;

Осы шешімдермен мақталғанда, өзара талдауда 2-ші мәтін анықталатын түрге айналдық қоямыз. Әрекеттерін таба алу үшін осы мәтінде барлығы адамдардың әрекеттері айтылған. Солайша, сипаты көрсетілуі ресмі және мерекелі жүрегі айтады.

Осының арқасында, екі мәтінді көрсетіп, мұндайдың мазмұнын салыстырып отырайық. Мәтінді салыстырарыз.

1-ші мәтіндегі сөздер мен олардың округленген сөздері: жәндік, Қазақстанда, бірдеу, қазақстан, мәмлекет, өнеркәсіп, бастауыш, батыс, тоқызыл-жабайым, көңіл-күйге, биіктікі, аспан,арнауық, өмір, ыстық-суық, мал, ойық, тағдыры, айып, жаймаса, ұнамды, ойлануы, болуы, әрекетке, бағалары, беруі.

2-ші мәтіндегі сөздер мен олардың округленген сөздері: көне жәндік, жыл, бұрын, пайда болған, барлығы, әке.

Осындай тыңдап, жазу орындалған мәтіндерде бірі-бірімен асқанда жол, мақсатты жасауға болатын әрекеттер белгіленуі мүмкін. Негізгі аралектерге, мақсатты әрекеттерді таппыз. Негізгі аралықтерді де анықтаңыз : қазіргі кезде, шынайы және көңіл-күйге.