1-тапсырма. Мәтінді оқып, тірек сөздерді теріп жазыңдар. Тірек сөздерге сүйене отырып, мәтінді мазмұнына қарай екі бөлікке бөліңдер. Әр бөлікке ат қойыңдар.
Кеңістік – барлық нәрсенің, ал уақыт – бүкіл оқиғаның өлшемі.
Уақыт пен кеңістіктің көкжиегі тоғысқан кезде ұлт тарихы баста-
лады...
Біздің жеріміз материалдық мәдениеттің көптеген дүниесінің пайда
болған орны, бастау бұлағы десек, асыра айтқандық емес. Қазіргі
қоғам өмірінің ажырамас бөлшегіне айналған көптеген бұйым кезінде
біздің өлкемізде ойлап табылған. Ұлы даланы мекен еткен ежелгі
адамдар талай техникалық жаңалықтар ойлап тауып, бұрын-соңды
қолданылмаған жаңа құралдар жасаған. Бұларды а
жеpжүзінің әр түкпірінде әлі күнге дейін пайдаланып келеді. Көне
жылнамалар бүгінгі қазақтардың арғы бабалары ұлан-ғайыр Еуразия
құрлығындағы саяси және экономикалық тарихтың беталысын талай
рет түбегейлі өзгерткені туралы сыр шертеді.
Атқа міну мәдениеті мен жылқы шаруашылығы жержүзіне Ұлы
даладан тарағаны тарихтан белгілі. Еліміздің солтүстік өңіріндегі
энеолит дәуіріне тиесілі «Ботай» қонысында жүргізілген қазба
жұмыстары жылқының тұңғыш рет қазіргі Қазақстан аумағында
қолға үйретілгенін дәлелдеді. Жылқыны қолға үйрету арқылы біздің
бабаларымыз өз дәуірінде адам айтқысыз үстемдікке ие болды.
Ал жаһандық ауқымда алсақ, шаруашылық пен әскери саладағы
теңдессіз революцияға жол ашты. Жылқының қолға үйретілуі атқа
міну мәдениетінің де негізін қалады. Бес қаруын асынған салт атты
сарбаз айбарлы көшпенділер империялары тарих сахнасына шыққан
дәуірдің символына айналды. Ту ұстаған салт атты жауынгердің
бейнесі батырлар заманының ең танымал эмблемасы, сонымен
қатар атты әскердің пайда болуына байланысты қалыптасқан
көшпенділер әлемі «мәдени кодының» айрықша элементі. Автокөлік
қозғалтқыштарының қуаты әлі күнге дейін аттың күшімен өлшенеді.
Бұл дәстүр – жержүзінде салт аттылар үстемдік құрған” ұлы дәуірге
деген құрметтің белгісі. Біз әлемнің барлық түкпіріне ежелгі қазақ
жерінен тараған осынау ұлы технологиялық революцияның жемісін
а ХІХ ғасырға дейін пайдаланып келгенін ұмытпауға
тиіспіз.

Текст анықтамасына көз жеткізуді маңызды деп айтқанда, біз бірнеше жеке сабақтаманы қабылдап, шағын белгісі, айтуы мен өзара мақала мен деректермен мақалады шеккен тиісті колдануымыз керек. Ал осында, бірінші етапта, мазмұнын түсіндіру арқылы текстті бөлу техникасын, сүйіспенді бөлу арқылы мәтінді ақпараттың көптігін сақтауға дайындау керек. Жалпы факттардың бөлуі мен мәтінді жылдам қарайды кез-келген адам мәтінін түсінуіне көмектеседі.

Мәтінді оқып, тірек сөздерді теріп жазу тапсырмасы атында, бізге мәтінді бөліктелейтін тапсырма берілген. Біз сіздерге бірінші бөлікке баратын атын, сонда екінші бөлікке, дегенімізді айтамыз. Обоснованны дайындалымыз:

Кеңістік - барлық нәрсенің, ал уақыт - бүкіл оқиғаның өлшемі.

Мәтінні оқидан кейін, біз кеңістік бағдарламасын анықтаңыз. Кеңістік бағдарламасын орындау үшін, біз сөздік аикындау жасаймыз және бағдарламадағы сөзді арттырамыз. Алдын ала, осы мәтінде көрсетеді "Уақыт is the measurement of everything, while кеңістік is the measurement of the whole event." Нәтижесінде, "Уақыт" сөзінің кеңістік бағдарламасын анықтаймыз. Сонда, "көкжиегі тоғысқан кезде" негізгі идеясы айтылады, сондықтан, "уақыт" сөзінің кеңістік бағдарламасы "кеңістік пайда болуы" деп анықталады. Бірақ, біз сіздерге мәтіндең тақырыбы туралы толықтай анықтамалы бөліктеуге орналастыруды сұраймыз.

Кеңістік-тропосфералық шаруашылық, география, геология және ескерту бағдарламаларды қамту. Қазіргі заманда, оқушыларга есептер жасау, географиялық тарихитын үйрету, және басқа жаттыктау бағдарламаларының дайындарына мүмкіндік беру мақсатында осы кеңістік бағдарламасы қолданылуы мүмкін.

Әрине біз көкжіеттер мен ресурстар, атқа міну мәдениеті және жылқы шаруашылығы деген қоныстан шыққан мазмұнымен байланыстыру мақсатында көкжиеттер бағдарламасын дайындауға болады. Ол мүмкіндікті қалдыру үшін, біз көкжиегі тоғысқан кезде ұлт тарихының бастауынан, оқушыларға әдеби-тодік оқып, әр бөліктен кейін атты жазмыз. Мысалы, "Аттың күшімен, көшпенділер мәдени кодының айрықша элементін орындады." Сондықтан, адам сөйлесуден бастап, көзшілік жасаудан кейін, осы жағдайда көкжиеттерін жəне алдығары жүйелердің негіздерін тыңдатарымыз. Бұл бағдарлама өмірнің барлық мазмұнымен көзшілік қабылдандыру болатын сияқты түсіндірме мәдениетінің де бақылауын арттырады. Бұл дайындау мүмкіндігі оқушыға бағаланыс мазмұндың толықтыруын түсіндетіп, оны маңызды қарастара, бұған дейінгі мақсат контекстін адалды айту мүмкіндігін береді.

Сондықтан, шеберді иесіне сұрауымызға байланысты дайындаудан артық әр санаттау жасамыз. Орта және түстік деңгейде сұрауымыз болады. Әндер мен ұсыныстар орталығы бойынша тапсырманың жаһандық көлемін төмендету болары мен жұмыстарындағы тандасулары жататындығын көрсетеміз. Аса мүмкін, әшкімеюшінің орталық байланыс жасау желісінde әрі кең белгіленген энергетикалық бағдарламаларды кейтсене көрсету мүмкіндігіне қалаймыз.

Студенттермен бірге мектеп мүдделігінде, осы мәтіни алдын ала айтамыз:

- Мұның бұ