Орталык Казакстандагы ерте темир дауиринин ескерткиштери

ответ:Ерте Темір дәуіріңдегі Орталық Қазақстан

Ескерткіштер топографиясы. Бұл кезде Орталық Қазақстанда ең көп таралғаны - обалы қорымдар. Ең ірі обалар: Бұғылы, Қызыларай, Қарқаралы, Баянауыл, Қызылтас, Кент, Арқарлы, Қу, Қызылтау, Ортау, Актау таулары мен сілемдері аудандарында шоғырланған. Олар Ұлытау, Арғанаты, Желдіадыр тауларының бөктерлерінде, Желдітауда, Тайатқанда, Шұнақта жақсы мәлім, Солтүстік Бетпақдалаға дейін жетіп жатыр. Балқаш өңірінің шөлді аймағында обалар Қотанемел, Тесіктас, Қайрақтас, Жалғызтау, Жорга, Көксеңгір тауларында шоғырланып, шығысында Шыңғыс жотасына дейін жетеді. Солтүстік-шығыста обалы қорымдар Шідерті, Өлеңті өзендері мен олардың салалары жағалауындағы жарқабақты тегіс аймақтарда, солтүстікте Ерейментау таулы жазығына және Сілеті өзенінің бас жағына орналасқан. Мыс, алтын және басқа металдар өндіру ертедегі темір дәуіріне жатады, олар сонау қола дәуірінде пайда болған. Бұлар — Солтүстік Балқаш өңіріндегі (Тесіктас, Кенелі, Саяқ, Ақоба, Қызылтас, Сорқұдық), Нұра өзенінің бас жағындағы (Алтынсу, Бесшоқы), Атасу өзеніндегі, Баянауыл және Қарқаралы далаларындағы, Ұлытау мен Имантаудағы, ақырында, Жезқазған кенді аймағынын көптеген кеніштеріндегі мыс кенін өндіретін орындар. Есіл өзенінде, Көкшетау тауларында және Бетпақдаланың солтүстік алқаптарында қалайы өндірілген орындар мәлім. Степняк, Бестөбе, Майқайың, Жосалы аудандарының кеніштері алтын өндіретін негізгі орталықтар болған. Орталык Қазақстанның ертедегі темір дәуіріне тән көрнекілік — жартасқа салынған суреттер-петроглифтер. Олардың көпшілігі тастардың жалаңаш тегіс бетгеріне қашап салынған және жануарлардың, адамдардың әр түрлі тұлғаларын бейнелейді. Көптеген петроглифтер аңшылыктың, садақшылар шайқасының күрделі композициялық көріністері, аңды жан-жақтан қамалап аулау сюжеттері. Бұл сюжеттерден жайылып жүрген жабайы және үй хайуандарын, түйе керуендері мен түйе жегілген қос доңғалақты арбаларды көруге болады. Жартас бетіндегі гравюралар Ұлытау таулары өңірінен, Қалмаққырылган тауларынан, Сарысу өзенінің оң жағалауынан, Абыралы, Шұнак, Дегелең тауларынан, Нұраның жоғаргы және Өлеңтінің орта ағысынан, Баянауыл тауларынан, Балқаш маңынан және Солтүстік Бетпақдаланың басқа аудандарынан табылды.

Т