Што неабходна для існавання літаратурнага працэсу?

Літаратурны працэс — складанае, гістарычна абумоўленае развіццё літаратуры ў выглядзе комплексу ўзаемазвязаных фактаў і з’яў, узнікае толькі пры дастатковай колькасці стваральнікаў літаратуры (паэтаў, пра-заікаў, драматургаў, публіцыстаў, крытыкаў, перакладчыкаў) і іх належным ідэйна-творчым узаемадзеянні, пры наяўнасці літаратурных друкаваных органаў (перыёдыка, выдавецтвы). Ён уключае як здабыткі асобных пісьменнікаў, так і літаратурных суполак, цэлых літаратурных напрамкаў і плыняў. Для літаратурнага працэсу характэрны такія прыкметы, як масавасць і бесперапыннасць літаратурных з’яў і фактаў, пісьменніцкія ўзаемасувязі і ўзаемаўплывы, пераемнасць у развіцці літаратурна-мастацкіх традыцый.

Найбольшае значэнне для развіцця літаратурнага працэсу маюць нацыянальны тэатр і друк. Яшчэ ў 1913 годзе ў артыкуле «Наш тэатр» Максім Гарэцкі сцвердзіў неаспрэчны пастулат: «Тэатр — сіла непамерная, а ў адраджэнні беларусаў, пры іх псіхіцы, пры іх дэмакратызме, ён можа сыграць вялікую ролю». Гэтак яно і здарылася. Самадзейныя тэатральныя гурткі (Мінск, Вільня, Пецярбург, Гродна, Полацк, Радашковічы і інш.), асабліва — Беларускі музычна-драматычны гурток у Вільні (1911—1916), Першая беларуская трупа Ігната Буйніцкага (1907—1913), вандроўны тэатр Уладзіслава Галубка (1920—1932) — ажывілі драматургічную спадчыну(В. Дунін-Марцінкевіч, Карусь Каганец), звярнуліся — асабліва пры недахопе нацыянальнага рэпертуару на пачатку стагоддзя — да перакладных п’ес («Па рэвізіі» М. Крапіўніцкага, «У зімовы вечар» і «Хам» Э. Ажэшкі, «Сватанне» і «Мядз-ведзь» А. Чэхава і інш.). Галоўнае ж — яны актуалізавалі беларускую драму як род літаратуры, паспрыялі станаўленню выдатных беларускіх драматургаў.