Үш жүзге бөліну процесі дегеніміз

Жүз — орда, қазақ халқының үш рулық-тайпалық бірлестіктерінің ортақ атауы. Дәстүрлі қазақ қоғамы үш жүзден тұрады: Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз.[1]

“Үш жүз” идеясының түп-қайнары шамамен 14-16 ғасырларда өмiр сүрген, сопылық-яссауилiк iлiмнiң бiр тармағы болып есептелген “Үш Қиян” тариқатының (орденiнiң) ортасында жатыр. Бұл 14 ғасырда Алтын Орданы Әз Жәнiбек хан билеген түста Маңғыстауда, Жылойда, жалпы Едiл-Жайық өңiрiнде қалыптасқан, бiр жағынан көшпелi-жауынгерлiк, екiншi жағынан сопылық-машайықтық дәстүрдi үштастырған дiни-серiлiк тарихат болатын, мұны типологиялық деңгейде батыс европалық дәстүрдегi “дiни-рыцарлық” орденмен салыстыруға болады.

“Үш Қиян” орденiн өзi сияқты яссауилiк бағыттағы “накшбандия”, “хайдарийя”, “бекташийя”, “күбрауийя” ордендерiмен де (тариқаттарымен) қатар қоюға болады, тек олардың айырмашылығы: а) орденнiң Кiндiк Азия мен Қазақстанның отырықшы өңiрлерi мен қалаларында емес, таза көшпелi тобыр (есен-қазақтар, “Алаш ұлдары” немесе айрақтылар) арасында қалыптасуы, б) ордендi негiздеушiлердiң өздерiн қожалар, сейiттер, шейхтер сияқты.

Объяснение: