Чаму даследчыкі жыцця і творчасці К. Каліноўскага называюць «Ліст з-пад шыбеніцы» і верш «Марыська чарнаброва, галубка мая» запаветам аўтара?

Літаратурная спадчына К. Каліноўскага мае асаблівае значэнне ў гісторыі беларускай культуры. Яна з’яўляецца запаветам, які асвятляе мінулае і шлях у будучыню. Апошняе перадсмяротнае пасланне К. Каліноўскага «Да беларускага народа», вядомае пад назвай «Ліст з-пад шыбеніцы», напісана ў турме і патайнымі каналамі перададзена на волю. Ужо з-пад шыбеніцы вялікі сын пісаў свайму народу: «Браты мае, мужыкі родныя! З-пад шыбеніцы маскоўскай прыходзіць мне да вас пісаці, і, можа, раз астатні. Горка пакінуць зямельку родную і цябе, дарагі мой народзе. Грудзі застогнуць, забаліць сэрца, но не жаль згінуць за тваю праўду». Развітальныя словы, звернутыя да ўсяго беларускага народа, носяць характар запавету.

Палымяны заклік — «ваяваці за сваё чалавечае і народнае права» — арганічна перарастае ў лірычныя радкі адзінага вядомага нам верша К. Каліноўскага «Марыська чарнаброва, галубка мая», дзе трапяткія ноты пяшчоты да каханай змяняюцца зноў развітальным акордам:

Бывай здаровы, мужыцкі народзе,

Жыві ў шчасці, жыві ў свабодзе

І часам спамяні пра Яську свайго,

Што загінуў за праўду для дабра твайго.

За вобразам Марыські чарнабровай даследчыкі бачаць адначасна і канкрэтнага чалавека — Марыську Ямант, дачку аднаго з паплечнікаў К. Каліноўскага па паўстанні, яго каханую, і паэтычнае ўвасабленне Радзімы-Беларусі. Верш К. Каліноўскага «Марыська чарнаброва, галубка мая» — яркі ўзор рэвалюцыйнай лірыкі ў публіцыстыцы.