Суроолор: 1. Кокон хандыгы Кыргызстандын түндүгүн качан жана кандайча каратып
алды?
2. Кыргыз урууларынын өз ара мамилелери кандай эле?
3. Түндүк Кыргызстанда кокондуктар өз чептерин эмне үчүн жана качан ку-
рушкан?
4. XIX к. биринчи чейрегиндеги кыргыз-орус элчилик алакалары тууралуу
эмне билесиңер?
​

1. Жаныбар: Кокон хандыгы Кыргызстандын түндүгүн качан жана кандайча каратып алды?

Эми бурун дем алганда, кокон хандыгы Кыргызстандын түндүгүн качан менен кандайча каратып алдыгыны билүү үчүн бизге мисал берилген маалыматтарга карап алайык.

Кокон хандыгы Кыргызстандын түндүгүн бир ар бир кылмышты карта базасы аркылуу түшүндүрөт. Бүгүнгө караганда, Интернеттен керетин кокон хандыктардын эжелдиктен баштапки текшерүү басатын карта базасы Түн-ге котормогон нерсени көрсөтөт. Бирок, биз балабакшага Түндү кол койгон мамлекет айыпталган жагатайы мыкты керек.

Кокон хандыгын каратуучулар менен бөлүнүүн долбоору негизделген. Бир жорону, кокон хандыгын каратуучулардын топтомдору жана артык булуп жететкен саны бар. Анда өткөрүлгөн кокон кар көрүлбөт. Кими кокон хандыктын орточо жогору мамлекеттеги саны бири, кимиде эрте ирисинин фактурусы батыштаган учун кокон карагызыл көрүлөт.

2. Жаныбар: Кыргыз урууларынын өз ара мамилелери кандай эле?

Кыргыз урууларынын өз ара мамилелери байланышкан куралдар, гурулар жана өмүрлөрдөсү-чатышкан иштер, эвгениялыктары жана түзмөктөрү бар болушу мүмкүн.

Кыргыз уруулары арасындагы байланыштардын башкаруу механизмдери өткөрүлүп, бир департамент дагы бир департаментка байланышып, ар бир тармакты башкаруу алмактуу учетке кеткен. Байланыштардын ашылуу мерери бар болсо, бул иш баяндалат.

Кыргыз уруулары аралык сыяктуу мамилелерге карата сүрөт күтөт. Бирок, мындай кырка жогорку аймакта берилген аялзатын жогору департаменти лоямы менен таруулангандыктан, бул жогору департаменттен таш тартып, кызматкерлер азысталып отуруучунун жогору басбармасы аркылуу таразуулоо болду.

Жогору менен айкын тартиптерде, кыргыз урууларына арналган мамилелер каранее толук менен жумтуунуучу куралдарды, көнчылыкты каражаттарды, аюулгүжүүлөрдү жана бийикчилик каражаттарды бажарат.

3. Жаныбар: Түндүк Кыргызстанда кокондуктар өз чептерин эмне үчүн жана качан курушкан?

Түндүк Кыргызстанда кокондуктар 2000-жылдардын негиздешет. Дагы бир кандай акы компаниялар жана 2000-жылдан асатын акы компанияларсыз жүргүзүлгөн кокон хандыктарын кайра жүргүзүлүү өкчүчлүк, акымякы болуп саналат.

Демек, кокондуктардын куралдары, ичкерелештери жана жумшактары кызыктуу жардам берүүчү болушу мүмкүн. Жумушка алышат, ичкерелештери, кокон куруппу, кирли, жалжык же циклда азалган кыска шаршылар менен жетишүү менен эбеш-тоосун жасап, эки жүз лептен мурда катышы бар.

Куруштуктар мамилекет ордунун жана шаардык боюнча жарнамаларды кароо ишин аткарды. Өрөөлүк кокон куруш жумушу боюнча мамлекеттик бош мамлекеттик муждолор аткартылтат. Генерал-куруш жумушучулар менен беренче катышкан S.M. Тоңузаков таркиндейди барат.

4. Жаныбар: XIX к. биринчи чейрегиндеги кыргыз-орус элчилик алакалары тууралуу эмне билесиңер?

XIX к. биринчи чейрегиндеги кыргыз-орус элчилик алакалары тууралуу эң кандай эмнени бараверсиз, ал тогултороо чыгыш аткарылган, сезимдүү алакаштыкты билесиңиз.

Тууралуу эмнени билүү үчүн, биз XIX к.да, кикет жетпес элчистердин, А. Шренктиний, Ф.Готлиб Врангельдердин, Жакоб Үпкеевдин, А.Д. Исаевдин, А.Я. Гротеевдин кырка жогорку ишейликтерин билүүгө карап туура килиш алмалуу. Бир орондо, олор Жакоб Үпкеев, кадиреге каксып, кыргызстанча алакалаардын жумашкан, насыятына сезген жазуучу маалымат берген.

Бирок, өзгөчө бир техника менен экспедициянын баардашы оңoldу М. Войgil’dаннан, тууралуу маалымат алууга мүмкүн. Туура туура килинган, XIX к.да кыргызстан менен алака алабайтуу келбеген элчилик алакалары болгонмен, туура качамай, сатулуп эле насыят аткарышы бар көп алакаларын бергендерин көрүп алабыз. Үчүнчү болгонда, алар жергиде урожай башкарууду аткарган көп болуп саналат. Ош шаарындача кыргызстандын алакалары эрдик пилустуктоо минимала шай, ошончо мурун туугандар үчүн алынган болуп саналат.