Мәшһүр Жүсіп Көпеев еңбегі өмір жолы туралы хронологиялық мәлімет​

Казахский язык:

Мәшһүр Жүсіп Көпеев (1858-1931), сондай-ақ Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы — қазақ ақыны, ойшыл, тарихшы, этнограф, шығыстанушы және қазақ халқының ауызша халық шығармашылығын жинаушы ретінде белгілі.

Ауылдық мектепте оқыды. 1870 жылы Бұқара медресесінде Хазрет Камара оқыды,содан кейін ол халық ауыз әдебиеті шығармаларын жинау үшін Солтүстік және Орталық Қазақстанның басқа аудандарына барады.

1872 жылы Мәшһүр Жүсіп Бұхарадағы Көкелдаш медресесіне түсіп, оны аяқтағаннан кейін мұсылмандық рухани білім алған. 1875 жылдан бастап ауылда мұғалім болып жұмыс істеді, публицистикалық қызметпен белсенді айналысқан. Оның мақалалары, очерктері, ақпараттары мерзімді түрде "Дала уәлаяты" газетінде және "Айқап"журналында басылып шықты. Оның білімі мен талантын құрметтеген халықта үлкен танымалдылық пен беделге ие бола отырып, "Мәшһүр" деген атау алды, бұл араб тілінен аударғанда "даңқты, атақты, лайықты"дегенді білдіреді. 1887-1890 жылдары Орта Азия халықтарының өмірімен, мәдениетімен және тұрмысымен танысу мақсатында Самарқанд, Бұхара, Ташкент, Түркістан және басқа да қалаларда болды. Орыс шығыстанушы-түркітанушы, этнограф В. В. Радловпен танысу Мәшһүр Жүсіптің қазақ фольклорын жинаушы ретіндегі қызығушылығын қалыптастыруға ықпал етті. Ол қазақтардың ауызша халық шығармашылығының көптеген үлгілерін жинап, жариялады.

1907 жылы Қазанда Хусаиновтар ба Мәшһүр Жүсіптің "өмірмен жинақталған тәжірибе", "ереже" поэтикалық жинақтары және "Сарыарқа кімге тиесілі" прозасының кітабы шықты. Крамольдік әдебиеттің барлық тиражы алынды, автор саяси сенімсіздердің тізіміне енгізілді,тордан тыс қалмау үшін Ташкентте жасырынуға тура келді.

Қазіргі уақытта Махшур Жүсіп Көпеевтің шығармашылық мұрасы Қазақстан әдебиеті мен қоғамында лайықты орын алады. С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің жанынан 2004 жылы Мәшһүр-Жүсіп зерттеу орталығы ашылды.

1999 жылдың 22 қыркүйегінде Павлодар облысы Баянауыл ауданының Жаңажол орта мектебіне Мәшһүр Жүсіп есімі берілді.

Русский язык:

Машхур Жусуп Копеев (1858 — 1931), также известен как Машгур-Жусуп Копейулы — казахский поэт, мыслитель, историк, этнограф, востоковед и собиратель устного народного творчества казахского народа.

Обучался в аульной школе. В 1870 году учился в Бухарском медресе хазрета Камара, после чего он едет в другие районы Северного и Центрального Казахстана, чтобы собирать произведения устного народного творчества.

В 1872 г. Машхур Жусуп поступил в медресе Кокельдаш в Бухаре и получил по его окончании высшее по тем временам мусульманское духовное образование — После окончания медресе он несколько лет проработал учителем в родных краях. С 1875 года работал учителем в ауле, активно занимался публицистической деятельностью. Его статьи, очерки, информации периодически печатались в газете «Дала уалаяты» и журнале «Айкап». Пользуясь большой популярностью и авторитетом в народе, почитавшего его знания и талант, получил имя «Машхур», что в переводе с арабского языка означает «славный, известный, достойный». В 1887 — 1890 годах побывал в Самарканде, Бухаре, Ташкенте, Туркестане и других городах с целью знакомства с жизнью, культурой и бытом народов Средней Азии. Знакомство с русским востоковедом-тюркологом, этнографом В. В. Радловым повлияло на формирование интересов Машхура Жусупа как собирателя казахского фольклора. Им собрано и опубликовано множество образцов устного народного творчества казахов.

В 1907 году в Казани в издательстве Хусаиновых вышли поэтические сборники Машхура Жусупа «Опыт, накопленный жизнью», «Положение» и книга прозы «Кому принадлежит Сарыарка», которая вызвала острую реакцию государства. Почти весь тираж крамольной литературы изъяли, автора занесли в список политически неблагонадежных, пришлось на время скрыться в Ташкенте, чтобы не угодить за решетку.

В настоящее время творческое наследие Махшура Жусупа Копеева занимает достойное место в литературе и обществе Казахстана. Так, при Павлодарском государственном университете имени С.Торайгырова в 2004 году открыт центр изучения Машхур-Жусупа.

22 сентября 1999 года имя Машхур Жусупа было присвоено Жанажолской средней школе Баянаульского района Павлодарской области.