1. Мен Асанқайғы туралы не білдім? Топтастарын жазыңдар.​

Объяснение:

Асан Қайғы – жырау, ойшыл, абыз. Асан Қайғы шамамен XIVғасырдың аяғында дүниеге келіп, XVортасында Сарыарқадағы Ұлытауда дүниеден озған. Асан Қайғы атанып кеткен Хасан Сәбитұлы бір деректерде Еділ бойында дүниеге келген делінген. Ал атағы бір деректерде әкесі Сәбит Арал өңіріндегі Сырдария жағасын қоныс еткен саятшы дейді. Асан Алтын Орданың ықпалды билерінің бірі болған. Алтын Орда ыдыраған кезде Дешті Қыпшаққа қайтып оралады. Қазақ Ордасын құрған Керей хан Жәнібек хандардың ақылшы биі болған. Елі мен жұртының болашағы туралы қатты қайғырып толғанған абызды халық Асан Қайғы деп атаған. Ол өзінің толғауларында хандықты нығайту, елдің қорғаныс қабілетін арттыру қажеттігін насихаттайды. Асан Қайғы елінің сулы-нулы, шөбі шүйгін, құтты қоныс тауып «адамды жүзге келмей өлмейтін, қойы екі төлдейтін» мамыражай, еркін өмір сүруін аңсады. Бұл мұратын жырау «Жерұйық» деп атады. Алты атанға жүк артып, алты жыл жайлы қоныс қарап, қазақ жерін түгел шолып шығады, әр қоныс, мекенге байыпты сын, баға беріп отырады. Бұл бағалары әлі күнге дейін ел аузында ұмтылмай айтылып келеді. Жыраудың толғауларының бірнешеуі әз-Жәнібек ханға арналған. Ертеңгі халық болашағын Жәнібектің ақыл-айла, көрегендігімен тығыз байланыста алып қарайды. Асан Қайғы толғауларында терең толғау бар. Ұлы мемлекет Алтын Орданың ыдырап, оның орнына пайда болған халықтар арасындағы алауыздық түбі орға жығатынын сол кездің өзінде болжаған. Талай ғасыр Алтын Ордаға тәуелді болған Ресей мемлекетінің күшейіп келе жатқанын ескертеді. Халық басына төген бұл қауіптің зардабын, оның немен тынатынын да дәл болжайды: " Ол күнде қарындастан қайыр кетер, ханнан күш, қарағайдан шайыр кетер, ұлы, қызың орысқа бодан болып, қайран ел, есіл жұртым сонда нетер? ". Ноғай, өзбек, түркімен, қырғыз, қарақалпақ халықтары арасында Асан Қайғы есімі ілтипатпен аталып, құрмет тұтылады. «Асан Қайғы Сәбитұлы (XIV ғасырдың ақыры, XV ғасырдың басы) мемлекет қайраткері, ақын, жырау, би, философ, Керей мен Жәнібек хандардың ақылшысы болған. Әкесі Сәбит Арал өңірінің Сырдария жағасын мекен еткен» – деп жазылған. Қазақстан ұлттық энциклопедиясында. Ал, Арал өңірінің төл перзенті, ақын Зейнолла Шүкіров өзінің «Сыр бойы» романында,ел арасындағы аңыз әңгіме желісі бойынша «Сартай батыр Асан Қайғының алтыншы ұрпағы, бабасы Қосқұлақ би Сауранды билеп, Ақназар ханның сенімді сардарларының бірі болса керек. Өз әкесі Байжан би Хиуа ханының төбе биі болыпты» – деп жазады. Сонымен қатар, осы романда «Асан Қайғы, Шерғұтты, Қарға бойлы Қазтуған Шора ханға сәлем бере келіп, Хантөрткүлдің басында кеңес құрады. Төрт хан бәтуаны бір жерге қоя алмай тарасады. Қазтуған ізіне ерген жұртты бастап Хорезм жұртына қарай жөн тартады. Шерғұтты ескі қонысы Ақ Жайыққа көшеді» – деп жазған. Ақын З. Шүкіровтың романында келтірілген бұл деректер мұрағаттық деректермен нақтыланбаған. Дегенмен, жазба әдебиетінің өзі ауыз әдебиетінің негізінде дамыды емес пе?! З. Шүкіров Арал өңіріндегі көнекөз қариялардан естігенін жазған. Арал өңірінен шыққан өзге жазушылар да Асан Қайғы туралы ешқандай мағлұмат жоқ . Ақынның бұл аңызды әрі қарай дамытып жазуға, мұрағаттық деректермен салыстыруға денсаулығы жарамағанын әдебиет сүйер қауымның білетініне шүбәм жоқ. З. Шүкіров жазған осы Асан Қайғы туралы аңыздың бірнеше нұсқасы Арал өңірінде сақталған. Соның куәсіндей, жоғарыдағы келтірілген жер аттары да әлі күнге солай аталады.немесе Асан Қайғы туралы мәлімет: Асан Қайғы (шын аты - жөні Хасан Сәбитұлы XIV ғ/ң 2 - жартысында,Еділ бойы – т. ө. ж. белгісіз) – қазақ жырауы.Алтын Орданың ыдырауы дәуірінде өмір кешкен.Асан Қайғы ілкіде Сарайда,біраз жылдардан кейін Қазандағы Ұлығ - Мұхаммед ханның жанында болған. XV ғ/ң 50 - жылдарында Дешті қыпшаққа қайта оралып,Керей,Жәнібек бастаған қазақ хандығының ақылшы биі болды. Толғауларына қарағанда елдің Еділ,Жайық, Жем өңіріне қоныс тебуін қалағаны байқалады. Шоқан Уәлиханов Асан Қайғыны «Көшпенді қазақ, ноғай ұлысының философы»деп атаған.Ел аузындағы аңыздарда да Асан Қайғы халқының қамын ойлап күңіренген абыз - жырау ретінде танылады.Ол малы мен жаны кемтарлық көрмей «Қой үстінде бозторғай жұмыртқалаған» жайлы қоныс іздейді.Елінің тыныш,бейбіт,бақытты болуын көксейді.Дүниедегі сондай «жерұйықты» іздеп,Асан Қайғы желден жүйрік желмаямен жердің жеті бұрышын кезеді.Болған, көрген мекендерінің бәріне де баға беріп, пайдалы және жағымсыз жағын саралап айтып отырады. «Жерұйықты» таба алмай, әбден қалжырап, Ұлытауға жеткенде дүние салады.осы екеуінің біреуін таңда

ответ:Асан Қайғы Сәбитұлы XIV ғасырда ғұмыр кешкен, Алтын Орда, қазақтың данышпан ақылгөй жырауы, өз дәуірінің абызы, бас биі, Шоқан Уәлихановтың айтуы бойынша, қазақ халқының қамын, болашағын ойлаған "дала философы", осындай ойшыл, ел қамын жеп, қайғы-қасірет кешкен Асан атына кейін "қайғы" сөзі қосылып аңыздалып кеткен. Шежіре-аңыздардың айтуынша Асанның әкесі Сәбит ұзақ жасаған, он сегіз мың ғаламның, құстың, жан-жануардың тілін білетін, өзі көріпкел әулие, атақты саятшы болса керек. Ол баласы Асанды ес білгеннен осындай қасиеттерге баулып өсіреді. Сондай өнегелі, ұлағатты тәрбие көрген Асан жас кезінен-ақ туған халқынын қамын, оның келешекте ірі де, іргелі ел болу жағын ойластыра бастайды. Сондықтан да ол жас болса да хан, сұлтан, би, бектермен бірге жүріп, оларға ақыл қосысады, ой-пікір жарыстырып, тайталасып ержетеді.

Объяснение: