Төрт түліктің жасында қатысты атауларының анықтамасы​

Төрт түлік – түйе, жылқы, сиыр және қой-ешкі малдары.

Жұп, аша, айыр тұяқты және тақ, тік тұяқты болып бөлінгенімен, олардың бәрін қосып халық аяқты мал деп атайды.

Малдың шығу тегі туралы қызықты аңыз көп.

Текті мал – киелі де. Халық аңызында төрт түлікті көлденең кесірден, ауру-кеселдерден сақтайтын, өсіп-өнуін жебеп-жебелейтін қамқоршы пірлер бар.

Қасиетті төрт түлікке қатысты ұлтымыздың ұғымдары мен

түсініктері бар. Мысалы, түйені өсу жолымен бота, тайлақ,

буыршын, буырлыш, нарша, бұзбаша, інген, атан, бура деп

атайды. Түйені қасиетіне қарай біртуған, бекпатша, мая, жел.

мая, құлпатша, нар, аруана, жампоз, қоспақ, балқоспақ, мырза

қоспақ, үлек деп бөледі.

жылқы. Оны жасына,

Қазақ үшін ең құнды, қасиетті мал -

түріне қарай құлын, жабағы, тай, құнан, байтал, сойтал, дөнен,

қулық, бесті, бие, ат, сәурік, айғыр деп ажыратады. Бұрынғы ел

қорғаған батырлар жылқы iшiндегi таңдаулыларын жорға, су-

жорға, жүйрік, тұлпар, қазанат, сәйгүлік, наз бедеу, дүлдүл, ар-

ғымақ деп сипаттап, ерекше дәріптеген. Ауыз әдебиеті туынды-

ларында жылқыға тіл бітіріп, батырдың жан серігі деп бағалаған.

Халық сиырды жасына қарай құнажын, дөнежін, сиыр, бү-

зау, баспақ, торпақ, тана, тайынша, қашар, өгіз, бұқа деп атай-

ды. Қойды түріне және жасына қарай қозы, марқа, тоқты,

бағлан, тұсақ, азбан, ісек, ақауыз, қошқар, саулық деп бөледі.

Ал ешкіні лақ, туша, бөрте, шыбыш, серке деп жіктейді.