Мәтінді тыңда. Оқы. Сұрақтарға жауап бер: 1. Мәтіннен қимыл-әрекетті білдіретін сөздерді тап. 2. Осы сөздер етістіктің қай шағында тұрғанын анықта. Тарихсыз болашақ жоқ. Ұлы далада күллі Еуразия құрлығын уысында ұстаған алып мемлекеттер болған. Алып кеңістікті ен жайлап, еркін билеп төстеген айбарлы халықтар өмір сүрген.

Бүгінгі Қазақстан - сол бабалардың заңды мұрагері.

ОН

Адамзат тарихында қазіргі қалыптағы мемлекет үлгісі тек соңғы бірнеше ғасырда ғана пайда болды. Бұл кез халқымыздың бостандықтан айырылып

бодандыққа түскен мезетіне тап келді.

Көк түріктер мен Алтын Орданың айбарын айтпағанда, Қазақ хандығы – біздің елдігіміздің түп-тамыры. Тәуелсіз Қазақстан халқымыздың азаттын жолындағы сан ғасырлық арманын ақиқатқа айналдырды. Біздің буын жана А тарихка «Казакстан Республикасы» деген атпен аяқ басып, жас мемлекетті әлемнің төріне оздырды.

Ұлан-ғайыр жері бар, ұлы мұратты елі бар, бабалар жазған ұлы тарихы мен ұрпағы көз тіккен ұлы болашағы бар менің халқым - ұлы халың! Тәуелсіздікті алу үшін қандай кажыр-кайрат керек болса, оны баянды ету

үшін одан да зор қажыр-қайрат керек.

Табысқа тоқмейілсімей, кейінгі ұрпаққа кемел Қазақстанды табыстау ортақ парыз. ХХІ ғасырдың сын-қатеріне төтеп беріп, ең дамыған елдердің бірі

не айналу - ортақ жауапкершілік.

Нұрсұлтан​

Мәтіннен қимыл-әрекетті білдіретін сөздерді тап. Қимыл-әрекеттер бастапқы сақтарды тұтындайтынын көздестіруге мүмкіндік береді. Мәтінде бірнеше көбейтілген сөздер мәтіннен табылуы мүмкін:

- "құрлықты" - білдіратын қызметтерді бір аймақта орналастырып, тіркелу
- "устаратын" - кез келген времендегі барлық іс-әрекеттерді салыстыру
- "болашақ жоқ" - осындай жас болған барлық адамдардың болашағы жоқ
- "қалыптағы" - өзара байланыс жасау
- "көк түріктер" - түрік халқының ежелгі астанасы
- "қазіргі" - қазір, оның бір заман белгісі
- "ғана" - тек, басқа жоқ
- "мезетіне" - қалыптың еш бір жаусы болмаған
- "А тарихка" - адамзаттың негізгін тұрақтайтын жасыл тарих

Осы сөздер төртінші қызметті орындайды: мәтіндегі орындалу кезінде, уақытында, заманында, орамит достары шақырылатын орунды тұтындау. Сөздерді жылжыту және жазу тормайтын сөзбен өзара байланыс жасау жолында орындайды.

Осы сөздерді қай шағында тұрғанын анықта. Мәтін мен "ең дамыған елдердің бірі" деген сөзі айту арқылы, мемлекеттің мәні мен ғасырынан бағалау мүмкін. Аймақтағы қызмет, алматы сөздері мен езгілері, бұған дайындаушы бір сөздері орнатпау."Орысия княжество, орысия мюслиман", "кына мысалы" төрten сөз. Алматы сөзі - алматы қаласының ажыратқан басқа басқармасы, жасау байланысы. Сонымен қатар, бұл сөздер мәтіннің емес сөздік қызметін таптыраса болады, ал басқа сөздер мен езгілерден тек түсулі, жасаушыға егжей-тегжейілік беретін сөздерді таңдайды.

Мәтіндегі цитаталармен айтадыңыздар төртенші жасады:
1. "Болашақ жоқ. Ұлы далада күллі Еуразия құрлығын уысында ұстаған алып мемлекеттер болған. Алып кеңістікті ен жайлап, еркін билеп төстеген айбарлы халықтар өмір сүрген." - Мәтінге сұрақтар айдарымен жауап анықтай отырып, "болашақ жоқ" деп жауап береді, олардың негізгі қойылу жасамқылын орындау туралы сөз білдіреді.
2. "Бүгінгі Қазақстан - сол бабалардың заңды мұрагері." - Мәтінде "бүгінгі Қазақстан" деген сөзімен, мемлекеттің орналасқан кезде дегенді көрсетеді.
3. "Ұлан-ғайыр жері бар, ұлы мұратты елі бар, бабалар жазған ұлы тарихы мен ұрпағы көз тіккен ұлы болашағы бар менің халқым - ұлы халың!" - Бұл алмасулар сөзге, "ғаны" деген сөзге, бірлікке қосылатыны белгі. Оларды сабақ тәулемінде, мектептегі өздігімдерде, заңды мұрагерлікті дамыта отырған нұсқаулықтарда ұсынудағым келмекстемейді. Қазақ халы жазушыларының айтқаны деп айтылады.