Мəтінді оқып, тест сұрақтарына жауап бер. Қазақ даласында қолөнер ерте заманда дамыған. Қазақ халқы тұрмысқа керек заттарды қолдан жасаған. Олар ер-тұрман, қару-жарақ, ыдыстар мен жиһаздардан бөлек зергерлік бұйымдар да жасаған. Оларды əдемі оюлармен əшекейлеген. Жүннен киіз басқан, сырмақ жасаған, кесте тіккен, алтыннан, күмістен зергерлік бұйымдар жасаған. Қазақ жерінің ежелгі тұрғындары – массагеттер барлық заттарды əшекейлейтін болған. Ол туралы атақты тарихшы Геродот: «Массагеттер барлық заттарды алтынмен, мыспен, күміспен əшекейлейді. Құрал-саймандарды мыстан жасайды. Оқтарды да мыстан жасайды. Баскиімді, сəукелені, белдікті, сақинаны, білезіктерді, ер-тұрманды алтынмен жəне күміспен əшекейлейді. Ер-тұрманды, белдікті, киімдерді былғарыдан жасайды», - деп жазған. Қазақтар ағаштан жиһаздар, киімілгіштер, ыдыстар жасады жəне оларды оюлармен əшекейледі. Алтыннан, мыстан, күмістен құрал-саймандар, зергерлік бұйымдар жасады. Жүннен, киізден сырмақ, тұскиіз, киімдер жасады. Қазақ халқының қолөнері ерте заманнан бүгінгі күнге дейін жалғасып келеді. Тест сұрақтары 1. Негізгі ақпаратты көрсет. А) Қазақ даласында қолөнер ерте заманда дамыған. В) Олар ер-тұрман, қару-жарақ, ыдыстар мен жиһаздардан бөлек зергерлік бұйымдар да жасаған. С) Қазақ жерінің ежелгі тұрғындары – массагеттер. 2. Жанама ақпаратты көрсет. А) Қазақ жерінің ежелгі тұрғындары – массагеттер барлық заттарды əшекейлейтін болған. В) Атақты тарихшы Геродот: «Массагеттер барлық заттарды алтынмен, мыспен, күміспен əшекейлейді...», - деп жазған. С) Қазақтар ағаштан жиһаздар, киімілгіштер, ыдыстар жасады жəне оларды оюлармен əшекейледі. 3. Сөйлемді оқы. Бұл негізгі ақпарат па? Баскиімді, сəукелені, белдікті, сақинаны, білезіктерді, ер-тұрманды алтынмен жəне күміспен əшекейлейді. А) иə В) жоқ

Қазақ қолданбалы өнер туындылардың шығармашылық бейнесіне жалпы алғанда көркемдік тіл ықшамдығы және сәндеу шешімдерін жалпылау тән, бұл қазақ шеберлерініңқоршаған ортаны ерекше қабылдауымен айқындалады. Қазақтардың түйсігінде әлем сандық және кеңістік өлшемдермен айқын құрылымдаған , деңгейі мен дүниенің төрт бұрышы айқын көрініс тапқан.Осы түсініктен сәндік композицияқұрайтын қарапайым симметриялық пішіндер туындайды.

Тұмарша (Бойтұмар) Бұл – ырымдық зат. Оған кез-келген бұйым (ұлутас, сүйек, т. б. ) немесе арнайы жасалған қымбат заттар да алынған, оларға жазу жазылып, бедер суреттер түсірілген. Бойтұмарды алқаға, кішкене қорапшаға, әмиянға салатын болған. Болмаса былғарыдан, шүберектен жасаған қалташаға тігеді. Үлкендігі мен пішіні әртүрлі болады. Ол көз тиюден, пәле-жаладан, апаттан қорғайды деп сенген.

Жүзік сақина Әйелдердің саусақтарына тағылатын зергерлік бұйымдардың бір түрі – жүзік немесе сақина деп аталады. Зергерлер алтыннан, күмістен құйып, қақтап, соғып, шекімелеп, қара ала жүргізіп шиыршық темірден торлап, небір тамаша өрнектер салып, асыл тас қондырып алуан түрлі жүзіктер жасаған. Олар жасалу түрі мен қолдану ретіне қарай отау жүзік,құс мұрын жүзік, тасбақа жүзік т. б. деп аталған.

Шолпы шаш теңге Бұл бұйымдарды қыз-келіншектер шаштарының ұшына тағады. Шаш теңгелер мен шолпылар әсем шиыршықталған күміс үзбе бауларға бекітілген тоғыз теңгеден тұрады. Тоғыз – қазақ ұғымында киелі сандардың бірі. Олар бір-бірімен ұзыннан ұзақ жалғасып, шаштың ұшына бірге өріледі.

Шашбау Шашбау да бір-біріне сым үзбелер арқылы бекітіледі. Орталарына асыл тастардан көз қондырылған теңгелер тізбегінен құралады. Ұшы сәнді шашақпен, күміс әшекейлермен әсемделеді. Шашбау шаштың түбіне бекітіліп, бұрыммен бірге салбырай төгіліп тұрады.

Білезік Білезік сыңар қолға да, қос қолға да тағыла береді. Бірнеше бөлшектен құралған, ашпалы-жаппалы, сом темірден тұтас құйылған жұмыр түрлері болады. Соған орай оларды сом білезік, жұмыр білезік, бес білезік т. б. деп әртүрлі атайды. Олардың ішінде шынжырмен жалғасып жататын бірнеше жүзігі бар білезіктер де кездеседі. Оларға неше түрлі өрнектер салып, тас қондырып, қарала жүргізіп, сіркелеп, бұрала ширатып әсемдеген. Олар көбіне күмістен соғылады.

Сырға Қыз-келіншектердің аса сүйіп тағатын әсемдік бұйымдарының бірі – сырға. Қазақ зергерлері жасайтын ай сырға, тас көзді сырға, күмбез сырға, салпыншақ сырға, сабақты сырға,шашақты сырға деп әр өңірде алуантүрлі аталатын сырғалардың түрлері өте көп.

Қапсырма Қапсырма – бір-біріне топса арқылы бекітілетін екі бөліктен тұрады. Олар үш бұрыш,сүйір,доға тәріздес әр түрлі пішінде болады. Қапсырманың бетіне аң-құстың, ай мен күннің,немесе өсімдік тектес өрнектер салынып, тастар қондырылып әсемделеді.

Алқа Оны өңіржиек деп те атайды. Алқалар бір-біріне шығыршық арқылы жалғасады және бірнеше төрт бұрышты әшекейлерден құрастырылады. Әр әшекейдің ортасына, жиектеріне асыл тастар орнатады.