3-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұны бойынша 3 сұрақ құрастырыңдар. Күрделі сөздер де сөздердің тіркесінен тұрады, мысалы, оқып отыру деген тіркес оқып деген негізгі сөз көсемше мен отыру деген көмекші сөздің тіркесі. Бұл тіркес сөздің аналитикалық пішіні ретінде сөз тіркесінің бір ғана сыңары бола алады.
Сонымен қатар күрделі сөз бен сөз тіркесі құрылымы жағынан
алғанда ұқсас екені белгілі. Мысалы: Екі басында екі гирдей домалақ
темірі бар сом тутқасын айналдырып турған жалпақ бетті, қошқар
мирынды, қалың ерінді зор қара жігіт Матвей Степановичтің әніне
қосылмақ болды (Ә.С.). Сулулық жерден өніп, көктен жауған, Тапқан
қо
ол тыныштықты таза ауадан (I.Ж.).
Мұндай сөз тіркесінің құрылымында айырмашылық бар. Мысалы,
тыныштықты табу, жерден өну, көктен жауу деген сөздер бірі
басыңқы, бірі бағыныңқы қызметте жұмсалып, меңгеріле байланысқан
сөз тіркесін құрап тұр. Ал жалпақ бетті, қошқар мұрынды, қалың
ерінді деген күрделі сын есімдер осы қалпында сөз тіркесі бола алмайды,
өйткені олардың әрқайсысы біріне-бірі басыңқы-бағыныңқы қызметте
жұмсалмай, екеуі бірігіп басқа бір сөзді анықтап, бағыныңқы қызметте
жұмсалып тұр.
Күрделі сөзді сөз тіркесінен бөлектейтін үш түрлі үстаным белгіні
тұғырлайтыны байқалады: мағыналық тұтастық, құрылымдық тұтас-
тық, синтаксистік тұтастық.
Ж.Жақыпов

foxylol1    1   08.12.2021 19:31    3