1-жаттығу. Сызба бойынша сөйлем құрастыру.
1) Анықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.
2)Пысықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-баяндауыш.
3)Бастауыш-толықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.

3-жаттыгу. "Қатені тап" (көп нүктенің орнына жоқ сөзді тауып қойып, қай мүше екенін айту).
1. Анықтауышқа байланысты

адам сағынды сындырмас.
адамды халық қадірлейдi.

Сабыр түбі алтын.
ағаш үй болмас.
жiгiт би болмас.

Атадан ұл туса.
Есектігi басын төрге сүйрер.

бас ұстазы ата-ана.

2. Пысықтауышқа байланысты.

Үйдің жылы-суығын .
бiлерсiн.

тұрған әйелдің бiр iсi артық.
басатын жасты
Кері тарткан кәрі қайтарады.

Жаманға айтқан ақылың - атқан оқпен тең.

еңбек етсең -
Ернiн асқа тиеді.​

Жауабы:

1-жаттығу:
Анықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш сөйлемі деңгейсін анықтау үшін пайдаланылады. Біз әрине көрсетілген сөйлемдің деңгейдікі мүделісін табсақты боламыз.

Деңгейдікі мүделіс негізгі деңгейге қарай бөліп қаралады. Сондықтан, данный сөйлемді таңдау үшін, көрсетілген деңгейдікі мүделісті табып, оны бастауыш арқылы бөлгіп, оны пысықтауыш арқылы пайдалануы керек. Қалдық деңгейді байандауыш арқылы қараймыз.

Мүделістерді анықтау үшін, сөйлемдің негізгі жасушасы мен мүделісін белгілеп отырамыз:

1) Sызба бойынша сөйлем құрастыру.
Сөйлемдің негізгі жасушасы: сызба
Мүделісі: бойынша

Деңгейдікі мүделіс бойынша, сөйлемі бастауыш ретінде бөлгіп, пысықтауыш ретінде пайдаланамыз. Сонра, осы деңгейдікі ретті барлық сөйлемге жаттағында қолданамыз.

Содан кейін, осы деңгейдікі мүделіс бойынша, сөйлемді байандауыш ретінде бөліп, сөйлемдің аяқталған нүктелерін қосамыз.

Бізге берілген сөйлемге көз жеткізсеміз:

Сызба бойынша сөйлем құрастыру.
1) Анықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.
2) Пысықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-баяндауыш.
3) Бастауыш-толықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.

Сөйлемді бастауыш ретінде бөліп, пысықтауыш ретінде пайдалануымыз керек:

1) Сызба бойынша сөйлем құрастыру.
Анықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.

2) Сызба бойынша сөйлем құрастыру.
Пысықтауыш-бастауыш-пысықтауыш-баяндауыш.

3) Сызба бойынша сөйлем құрастыру.
Бастауыш-толықтауыш-пысықтауыш-баяндауыш.

Сондықтан, эттегі сөйлем 1-ші жаттыға тиесілі натысады.

3-жаттығу:
"Қатені тап" (көп нүктенің орнына жоқ сөзді тауып қойып, қай мүше екенін айту).

1. Анықтауышқа байланысты
Адам сағынды сындырмас. - көп нүкте адам сағынды сындырмас болып табылады.
Адамды халық қадірлейдi. - адамды халық қадірлейді болып табылады.

Сабыр түбі алтын. - көп нүкте сабыр түбі алтын болып табылады.
Ағаш үй болмас. - ағаш үй болмас болып табылады.
Жiгiт би болмас. - көп нүкте жiгiт би болмас болып табылады.

Атадан ұл туса. - көп нүкте атадан ұл туса болып табылады.
Есектiгi басын төрге сүйрер. - көп нүкте Есектігі басын төрге сүйрер болып табылады.

Бас ұстазы ата-ана. - ата-ана сөзі байланысты тауып қойып, бас ұстазы ата-ана болып табылады.

2. Пысықтауышқа байланысты.
Үйдің жылы-суығын. - көп нүкте үйдің жылы-суығын болып табылады.
Бiлерсiн. - пысықталатын сөз байланысты тауып қойып, бiлерсiн болып табылады.

Тұрған әйелдің бiр iсi артық. - көп нүкте тұрған әйелдің бiр iсi артық болып табылады.
Басатын жасты - пысықталатын сөз байланысты тауып қойып, басатын жасты болып табылады.
Кері тарткан кәрі қайтарады. - көп нүкте кері тарткан кәрі қайтарады болып табылады.

Жаманға айтқан ақылың - атқан оқпен тең. - көп нүкте жаманға айтқан ақылың атқан оқпен тең болып табылады.
Еңбек етсең - ернiн асқа тиеді. - пысықталатын сөз байланысты тауып қойып, еңбек етсең ернiн асқа тиеді болып табылады.

Сондықтан, 3-ші жаттығында "Қатені тап" ойында байланысты сөздерді анықтауға болады.