1.Қазақ халқы ете заманнан-а

Олар ерте кезден ауа райын алдын ала бақылап, мал-жанның түрлі апаттардан аман сақтау үшін ерте қамданып отырған. Ауа райын болжаушылар табиғат құбылыстарын бақылап, күн есептеудің дәстүрлі әдістерін құпия ұстаған. Оны атадан балаға мұра етіп қалдырып отырған. Сонымен де олар аспан денелері мен табиғат құбылыстарын бақылап, естелікке алып отыруымен бірге, өз кезегінде мал-жанға қолайлы жаңа өріс, ел-жұртқа жайлы құтты қоныс таңдауда да шешуші рөл атқарып келген.

Күн құлақтанып шықса, ауа райы суытып, жауын-шашын болуға тиіс.

Күн қораланса, қар қалың түседі.

Күн көзін бұлт шалса, қыс қарлы, жаз жаңбырлы болады.

Күн батарда көк жиек ашық болып, қызыл шапақ шашса, ауа-райы жылынады.

Күн көзі мұнартып шықса, ыстық көтеріледі.

Күн қызыл шапаққа оранып батса, ертеңінде ыстық болады.

Ай қораланса, қыс қатты болады.

Ай шалқалап туса, ауарайы мал-жанға жайсыз болады.

Ай мен Үркер тоғыс кезінде бір-біріне алшақ болса, ауа райы мал-жанға жайсыз болады.

Ай мен Үркер тоғыс кезінде бір-біріне жақын болса, ауа райы мал-жанға жайлы болады.

Үркер суға түссе, ауа-райы жауынды болады.

Үркер қырға түссе, құрғақшылық болады.

Жаз айларында көк жүзі бозаң тартса, қыс қатты болады.

Қыста бұлт желге қарсы көшсе, көп кешікпей қар жауады.

Бұлт ортасынан ыдыраса, ауа райы күрт бұзылады.

Бұлт шет пұшпақтап ыдыраса, ауа райы оңалуға бет алғаны.

Көк жиектен будақ бұлт шығып, өркештене көтерілген кезде ыдырап кетсе, қатты жел тұрып, үскірік аяз болуға тиіс.

Көк жиектен көтерілген будақ бұлт көк жүзін жапса, аттың қара қапталынан келетін қар жауады.

Ұзақ уақыт оңтүстіктен соққан жел бағытын өзгертіп, шығыс жақтан соғатын болса, ауа райы оңалады.

Егер ұзақ уақыт оңтүстіктен соққан жел бағытын өзгертіп, батыстан соқса, ауа райы бүлінеді. Онда жаз болса аңызақ жел соғып, қыста ызғырық соғады.

Шық қалың түссе, шөп қалың бітеді.

Көктемнің алғашқы жаңбырында күн күркіресе, шөп шүйгін шығады.

Жаздың желтеңі қыстың боранына сай келеді.

Жаз құйынды болсағ қыс қатал болады.

Қазан айында күн күркіресе, қыс қысқа болады.