Nəyə görə Nəriman Nərimanova millətçi damğası vuruldu​

Nəriman Nərimanovun şəxsiyyətinin ədəbiyyatçı, publisist və maarifçi kimi əhəmiyyəti, ümumiyyətlə, mübahisə doğurmur, onun Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri kimi fəaliyyəti haqqında fikirlər vaxtaşırı kəskin müzakirələrə səbəb olur.

Bəziləri Nərimanovu Azərbaycanı "xəyanət" etməkdə və respublikanın bolşeviklər tərəfindən işğal olunmasına kömək etməkdə günahlandırırlar, digərləri isə bu hərəkətləri sosialist inqilabının ideallarına səmimi inamla əsaslandıraraq sonradan Azərbaycan ərazilərinin bölüşdürülməsinin qarşısının alınmasında onun müstəsna roluna işarə edirlər.

Nəriman Nərimanovun Azərbaycan tarixində oynadığı rol haqqında bu əsaslı fikirlərin hər birinin çoxlu tərəfdarı və əleyhdarları vardır.

Bir tərəfdən, Nəriman Nərimanovun üzərinə AXC-yə qarşı mübarizə üçün siyasi məsuliyyət düşür. Digər tərəfdən, onun məqsədləri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin idealları – Azərbaycan xalqı üçün tərəqqiyə, azadlığa nail olmaq idealları ilə eyni idi. Sadəcə, bu vahid məqsədə nail olmaq üçün yollar müxtəlif idi.

Nərimanovun əleyhdarları onu MK-nın Azərbaycan ərazilərini paylamasında da səssiz razılaşmada ittiham edirlər.

Digər tərəfdən, məhz Nərimanov amili digər torpaqların köçürülməsinin qarşısının alınmasında həqiqətən də böyük rol oynamışdır.

Bəzi tədqiqatçılar da güman edirlər ki, Nərimanov gec-tez başa düşdü ki, bolşevik ideyalarının arxasında da həmin imperiya siyasəti dayanır və Sovet hakimiyyəti də öz mahiyyətinə görə çar Rusiyasıdır. Bunu dərk edərək və öz ideallarından məyus olaraq, Nərimanov Azərbaycan mənafelərinin müdafiəsi uğrunda sərt mübarizəyə, nədəsə qalib gələrək, nəyəsə məğlub olaraq qədəm qoydu.

Lakin vaxtilə Nərimanovu inqilab olimpinin zirvəsinə ucaltmış bolşevik ideologiyası onun əleyhinə çıxanda onu amansızcasına aşağı saldı. Nəriman Nərimanov 1925-ci ildə Moskvada müəmmalı şəraitdə vəfat etmişdir.

Bu günlərdə "Yeni Müsavat" qəzetinin saytında Nəriman Nərimanovun Bakıda ucaldılmış abidəsini "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağını aşağı salaraq onun yerinə rus bolşeviklərinin qırmızı parçasını asmış şəxslərdən biri olduğuna görə sökməyə çağıran məqalə dərc edilmişdir. Məhz bu qırmızı bayraq altında Bolşeviklər və erməni daşnaklar Azərbaycan inqilabçılarının razılığı ilə xalqımızın qanını tökərək, onu müstəqillikdən məhrum edirdilər".

XI Qızıl Ordunun Azərbaycana hücumunda Nəriman Nərimanovun roluna diqqəti cəlb edən nəşr onun çıxışlarından sitat gətirir: "Rusiyada kapitalist və torpaq sahibləri ilə üz-üzə qalan Qırmızı Ordu Müsavat hökumətinin zülmündən bezmiş fəhlə və kəndlilərin dəvəti ilə Azərbaycana gəlmişdir. O, bu qəddar hakimiyyəti devirmək üçün gəlib və ordu Azərbaycanı ya başqa bir dövləti ələ keçirmək niyyətində deyil... Bu xain xilas etmək üçün vaxt, düşmən işçi və kəndlilərin məsləhət güc. Nə fəhlələr, nə də Kommunist Partiyası quldarlara, burjua və möhtəkirlərə əksinqilabın hazırlanmasına şərait yaratmağa imkan vermədi. Onların başını qatlamaq, məhv etmək lazımdır. Şübhəsiz ki, fəhlələr və kəndlilər bunu edəcəklər".

Əslində, Qırmızı ordu Bakıya soxularaq Milli Hökuməti devirmiş, Azərbaycan dövlətçiliyinə son qoymuş, insanları güllələmiş, böyük repressiyalar etmiş və torpaqlarımızı alaraq ermənilərə vermişdir. Bununla yanaşı, qəzetin yazdığına görə, milli hökumətin devrilməsindən 3-4 il sonra Nəriman Nərimanov "özü anladı ki, vətəni düşmənlərə satıb".

N. Nərimanovun Zəngəzur, Dağlıq Qarabağ, Naxçıvan torpaqlarının müdafiəsi ilə bağlı sonrakı fəaliyyətini isə Naxçıvan nəşri əbəs səy kimi qiymətləndirir: "çünki Azərbaycanın taleyi artıq azərbaycanlıların əlində deyil, buraya gəlmiş bolşeviklərin əlində idi və onlar yerli kommunistlərə etibar etmədən onları "qara iş" də özlərinə kömək edirdilər".

Объяснение: