Эссе:Моңғол Шапқыншылығының Қазақстанға әсері​

XIII ғ. басында Орталық Азия мен Қазақстан далаларындағы саяси жағдай тайпалардың ірі көшпелі одақтарының билеушілері арасындағы күрестің күшеюімен сипатталды

XII ғасырдың аяғы-XIII ғасырдың басында Орталық Азия мен Қазақстан далаларындағы саяси жағдай тайпалардың күшті көшпелі одақтарының билеушілері арасындағы басқа тайпаларға билік ету үшін күрестің күшеюімен сипатталды. Осы күрес барысында моңғол тайпаларының бірінің өкілі Темучин (Шыңғыс хан) Орталық Азия тайпаларын біріктіре алды және ол Орталық Азия даласындағы ең қуатты жаулап алушы болды. Темучиннің даңқы Керей ханның наймандармен, моңғол тілді татарлар мен меркиттермен соғыстарында күшейе түсті, онда болашақ Шыңғыс хан Ван ханның вассалы ретінде әрекет етіп, белсенді қатысты.

1206 жылдың көктемінде Онон өзенінің бастауында Темучиннің көшпелі дворяндары – жақтастарының құрылтайы өтті, онда ол салтанатты түрде, тоғыз құйрығы бар ақ қасиетті баннердің астында ұлы хан болып жарияланды. Сонымен бірге құрылтай Темучиннің атына Шыңғыс хан атағын бекітіп, оның есімін ығыстырды. Ол кезде ол батыс пен Шығысқа жорықтар нәтижесінде қандай шыңдарға жететінін болжаған жоқ, атап айтқанда, 1208 жылы Ертіс жағалауында екінші рет құлаған қашқан наймандар мен меркиттерді қуып жетіп отырды.

Көптілді жазбаша деректер Шыңғыс хан империясының елеулі дәрежеде Орталық Азияның түркі тайпалары базасында құрылғанын, оның бір бөлігі Қазақстан даласы болғанын куәландырады.

Түркі дәстүрі моңғол мемлекеттілігінің формаларына айтарлықтай әсер етті. Шыңғыс хан империясының құрылуы Түркі қағанатында пайда болған және наймандар мен керейттердің ұлыстарында дамыған әскери-әкімшілік жүйе болды.

Бүкіл аумақ пен халық үш әскери-әкімшілік округке бөлінді: оң қанаты – барунгар, сол қанаты – жоңғар және Орталық – гол. Әр округ он мың адамнан тұратын қараңғылыққа (Түмен) бөлінді; мыңдаған-он жүзден; жүздеген-он ондықтан.

Шыңғыс хан мен оның мұрагерлерінің тұсында жаңа заңдар жиынтығы жасалды-Яса немесе Джакак-қоғамдағы жаңа әлеуметтік-саяси қатынастарға сәйкес келетін әдеттегі құқықтың кодификацияланған жинағы. Шыңғысханнан кейін оның ұлы Шағатай "Ясы сақтаушысы" болып сайланды. Сонымен қатар империяда жоғарғы судья - жаргулугсан және судьялар - жаргучи лауазымы болды.

Яса Шыңғысхан екі бөліктен тұрды. БІРІНШІ БӨЛІМ, Билик, Шыңғысханның моральдық және нормативтік сипаттағы мәлімдемелерінің жинағы, сондай-ақ мемлекеттік құқықтың негізгі нормалары болды. Екінші бөлім Джасак деп аталды және қылмыстық құқық нормаларын, сондай-ақ діни тыйымдарды қамтыды. Жасакта әскери ұйым мен тәртіптің негіздерін, әскери өндірісті бөлуді реттейтін нормалар маңызды орын алды.

Объяснение: