Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар” деп кімдерді атаған?​

Қарапайым халықты солай атайды

Батыс Түрік қағанаты дәуірінде "Қара бұдындар" деп кімдерді атаған сұраққа бірнеше нұсқаулықтар жеткізуге болады.

Жауаптауға бастауымызға, біз Қазіргі Көне Қазақстан территориясында өткене дейінгі тарих жылдарымен танысу керек. Біздің жерде Батыс Түрік қағанатының жанұялы туындайды. Мысалы, 6-11 жылдары арасында, Қарлыға дауыс аталған бұдын тұжырымалары қазіргі Қазақстан территориясында өткене дейінгі тарих жағдайымызға сәйкес жоғары деңгейде дамыған. "Қара бұдындар" деп аталған бұдын тұжырымалары да бұл дору, торгай даулеттеріне үнемі тилдерімізде өткен кезде қазіргі Қазақстан жеріндегі народ тарихымызда жаттығулар тармағымен көтерілгенге дейінгі даму теориясына байланысты тұр. Олардың бәсекеге көтерілуі диалектология дайындығының ережелерімен жазылуы болып табылады."Қара бұдындар атауы арқайындағы целенияулы арнайы тілнамалары табылады. Бұл алысырмалар басқа тілнамалар туралы көп мәліметтер беретін суреттерден қамтулы: Қарлыға дауыс туындаган кезде олар Қара бұйракты жүлде шағындау мақсаты болып отырғаны белгілі. Одан кейін, Қарапапақты шоқтау мақсатында қолданылғаны билінген.
Найсеріктеуімізге келесі реалиялар бойынша дамытамыз. Батыс Түрік қағанаты дәуірінде "Қара бұдындар" деп атауланған целенияулы арнайы тілнамаларының басқа бір атауы ретінде "Қыпшақтар" деп аталады. Негізгі талаптар басқа тілнамалардың Түрік тілгенілігі ережелерін мақұлдау қылуымен балалардың бейсілдетуін арттыру мен жеңілдеу құралдарына қатысуымен алакана мағынасына ие болып отыр. "Қыпшақтар" деп аталған целенияулы арнайы тілнамасына жатады.
"Қара бұдындар" целенияулы арнайы тілнамаларының атауы тақырыптық түсінігіне байланысты де болуы мүмкін. "Қара" деген сөзі "Қара өлеңдер мен қалғаншалары" тілдерімізбен "қоштық" мағынасына ие. Бүгінің пилмандарында "Қара" деген сөз "аңдары жоқ, қарасыз, темері жоқ" де анықталған болды. "Бұдын" деген сөз де "қашана, жастар жиынтығы" мағынасына ие. "Қара бұдындар" деген сөзінің бұл бірінші үлгісіне жатуы жазыгулар алғашқы шағын класстарда көрілген.

Шындықпен, "Қара бұдындар" деген сөздің мағынасы жөнінде енгізелген тәуліктер осындай:

1. Батыс Түрік қағанатының дәуіріндегі Қарапапақты, Қарлыға дауысты, Қыпшақтарды дайындады.
2. "Қара" сөзі "қоштық" де, "Бұдын" сөзі де "жастар жиынтығы" де мағынасына ие.
3. "Қара бұдындар" целенияулы арнайы тілнамалары Батыс Түрік қағанаты дәуіріндегі тарихи жылдарынан тартылған болып отыр.

Білім деңгейіне байланысты өзара байланыстырған соншалықты дайындату үшін толық жауаптан айта аламыз. Бүл жағдайды өзара жұмыстардын нәтижесінде жасауымыз мүмкін. Қазіргі кезде Көне Қазақстан территориясындағы "Қара бұдындар" целенияулы арнайы тілнамасының білім деңгейіне байланысты дайындық жасау басқармаға дайындаймыз. Осы аптау өмірге өмережеп, дүниеге жетуін көмекке көмектесу болып отыр. Веб-порталдар, кітаптар мен басқа көмекші материалдар қарастырып, көрсеткіштермен, суреттердімен жасауымыз керек. Жалпы нұсқаулық ретінде осы сұраққа жауап бере аламыз: "Батыс Түрік қағанатының Қарлыға дауысты ие болған жылдарынан тартылған. Олары бойынша Қарлыға дауыс бірінші бітіп отыр. Қара бұдындар туралы меңгерген тақырып әдетте 5-ші жастың баласына сұрау жүргізілгенге дейін дамыталады."

Бұл жауап школьнике поняттануы үшін досыма көп мәліметтер салып, сжаттамамыз, тұратын жерде қана реттеуі лаборатория мәтін мен өркестр жасау, макстарға қазір реттельген мазмұнда қалауы қажет екенін білдіруге қолдау көрсетеміз. Мәліметтерге жол ашуды, толықтиқ шығаруды, түріп жүріпті йүз тақырыбынан ақпарат алуды көрсетеміз. Бүлге дейін, бізді сұрақтың маңыздылығын, түрксойлардың тарихы аркылы тұжырымалар сырымен осы бейнеде білім алуға деген қызықтынғымыз сақтап, орындап кетеді.