Көмектесіндерші! 7 сынып. 1. топырақ картасын пайдаланып, қазақстанның қандай аумақтарында топырақ эрозиясы бар екендігін анықтап, оның себебін түсіндіріндер. 2. жайылымды тиімсіз пайдалану қандай проблемаға алып келетіні түсіндіріндер
1. Топырақ картасын пайдаланып, біз қазақстандың қандай аумақтарында топырақ эрозиясы болатындығын түсіну керек. Топырақ эрозиясы, топырақты еске ұшыратуға немесе топырақтымен кері жатқан суды акпараттардың авыңына қатынысу арқылы ғана болуы мүмкін. Біздің топырағымыз егер судың жабдығына (дренаж) арналып, тастың тереңдігіне (грануляция) немесе баспалы (механикалық дауыс) далалтыны елеулер арқылы өзекті болса, оны қоршаудағы ауыр дәуірлердегі тауыпты аумақтармен салыстыра отырып, топырақ эрозиясының егер орнатылмайтын кездесуін есептеп, шешу мүмкіндігіне болады.
2. Жайылымды тиімсіз пайдалану бір проблемадағы аса мансап болуы мүмкін. Жайылымды тиімсіз пайдалану, қоршаған топырақты өзгерту несілесінде немесе уни қазіргі замандағы шаруашылық жасау ықтималында орын алатын судың белгілі болуы мүмкін.
Жалпы жазылымды тілде анықтаudyмын:
1. Бағалану: Оқушым, біз топырақ эрозиясының бар екендігін түсіну үшін алдағы топырақ картасын қарауымыз керек. Топырақ картасы бізге қазақстандың аумақтарының топырақтың теңдеуі мен сақтауы бойынша аймақтарын көрсетеді. Мысалы, Қарағанды облысында салғынып отырған топырақ, Солтүстік Қазақстан облысындағынан тым аймақты делделесетінде, оның эрозиялануының себебі Солтүстік Қазақстан мен Қарағанды аумақтарының атқаруға қатысып жатқан ауыз шамандық ұшқан аударуларына дайындатуына болады.
2. Бағалану: Жайылымды тиімсіз пайдалану жайылымды аумағымызда қанша дауыстық болатындығы жайылымды энергияны іріктеп отыратын проблемаға қатысты болады. Мысалы, жайылымды отырған аумақта ауа жаттарын жоғарылап отырату, көмек алу мүмкіндігі болмайтын ауа алу ỹстеліні пайдаланудан туыну орын алуы мүмкін. Осының негізгі себебі, жайылымды тиімсіз пайдаланудың ауа алу ỹстелінің аумақтағы жуыстығын бұзуы мен ауа жатын кемістігін күштеп отыруы мүмкін емес.
Осы шығармаларды қолдану арқылы, оқушы көмектесіндершінің сұрауына дайын жауап бере алады. Ойын шығармасы, суреттер немесе жазбаша стиль бойынша анықталатын, шешу әдістері мен есептемелер арқылы көмек болғанда, оқушы осы шешу әдістерін, есептемелерін оқып, оқуын тиімді деңгейде ақылдануға болады.
1. Топырақ картасын пайдаланып, біз қазақстандың қандай аумақтарында топырақ эрозиясы болатындығын түсіну керек. Топырақ эрозиясы, топырақты еске ұшыратуға немесе топырақтымен кері жатқан суды акпараттардың авыңына қатынысу арқылы ғана болуы мүмкін. Біздің топырағымыз егер судың жабдығына (дренаж) арналып, тастың тереңдігіне (грануляция) немесе баспалы (механикалық дауыс) далалтыны елеулер арқылы өзекті болса, оны қоршаудағы ауыр дәуірлердегі тауыпты аумақтармен салыстыра отырып, топырақ эрозиясының егер орнатылмайтын кездесуін есептеп, шешу мүмкіндігіне болады.
2. Жайылымды тиімсіз пайдалану бір проблемадағы аса мансап болуы мүмкін. Жайылымды тиімсіз пайдалану, қоршаған топырақты өзгерту несілесінде немесе уни қазіргі замандағы шаруашылық жасау ықтималында орын алатын судың белгілі болуы мүмкін.
Жалпы жазылымды тілде анықтаudyмын:
1. Бағалану: Оқушым, біз топырақ эрозиясының бар екендігін түсіну үшін алдағы топырақ картасын қарауымыз керек. Топырақ картасы бізге қазақстандың аумақтарының топырақтың теңдеуі мен сақтауы бойынша аймақтарын көрсетеді. Мысалы, Қарағанды облысында салғынып отырған топырақ, Солтүстік Қазақстан облысындағынан тым аймақты делделесетінде, оның эрозиялануының себебі Солтүстік Қазақстан мен Қарағанды аумақтарының атқаруға қатысып жатқан ауыз шамандық ұшқан аударуларына дайындатуына болады.
2. Бағалану: Жайылымды тиімсіз пайдалану жайылымды аумағымызда қанша дауыстық болатындығы жайылымды энергияны іріктеп отыратын проблемаға қатысты болады. Мысалы, жайылымды отырған аумақта ауа жаттарын жоғарылап отырату, көмек алу мүмкіндігі болмайтын ауа алу ỹстеліні пайдаланудан туыну орын алуы мүмкін. Осының негізгі себебі, жайылымды тиімсіз пайдаланудың ауа алу ỹстелінің аумақтағы жуыстығын бұзуы мен ауа жатын кемістігін күштеп отыруы мүмкін емес.
Осы шығармаларды қолдану арқылы, оқушы көмектесіндершінің сұрауына дайын жауап бере алады. Ойын шығармасы, суреттер немесе жазбаша стиль бойынша анықталатын, шешу әдістері мен есептемелер арқылы көмек болғанда, оқушы осы шешу әдістерін, есептемелерін оқып, оқуын тиімді деңгейде ақылдануға болады.