Чым адметная архітэктанічная структура і жанр трылогіі «На ростанях»?

На ростанях — эпічная трылогія класіка беларускай літаратуры Я. Коласа, адзін з першых беларускіх раманаў, які меў вялікае значэнне для развіцця жанру рамана ў беларускай літаратуры. Трылогія — гэта тры літаратурных творы драматычнага або апавядальнага характару, аб’яднаныя адзтнай задумай аўтара. “На ростанях” складаецца з наступных кніг: “У палесскай глушы” (1921-1922 гг), “У глыбі Палесся” (1926-1927), “На ростанях” (1948-1954 гг.). Гэтыя кнігі аб’яднаны адзінай задумай аўтара: паказаць жыццё народа Беларусі ў перыяд гістарычных падзей першай рускай рэвалюцыі 1905-1907 гг. У анову твора пакладзены багаты аўтабіяграфічны матэрыял, тут знайшлі сваё адлюстраванне факты і падзеі з жыцця Я.Коласа, калі ён працаваў на Палессі. Ён уважліва прыглядаўся да жыцця народа, вывучаў побыт і звычаі сялянства, настойліва шукаў шлях да яго лепшага будучага. Пры стварэнні твора Я.Колас імкнуўся стварыць аўтабіяграфію, а таксама намаляваць тыповыя вобразы ў тыповых абставінах.

Дзеянне ў першай аповесці пачынаецца з моманту прыезду Лабановіча, які толькі што скончыў настаўніцкую семінарыю, у глухую палескую вёску Цельшына. Другая аповесць трылогіі — «У глыбі Палесся» — раздзелена на дзве часткі: адпаведна розным мясцінам новай службы Лабановіча. Час дзеяння тут 1904—1905 гады — руска-японская вайна, першая руская рэвалюцыя. Лабановіч уключаецца ў грамадскае жыццё, бярэ ўдзел у хваляваннях сялян, дапамагаючы ім, знаёміцца з прадстаўнікамі падпольнай рэвалюцыйнай арганізацыі ў Пінску. У цэнтры трэцяй кнігі — нелегальны настаўніцкі з’езд, арганізаваны Лабановічам у сваёй роднай вёсцы Мікалаеўшчына, рэпрэсіі ўлад у адносінах да ўдзельнікаў з’езду, страта Лабановічам працы, жыццё на радзіме, затым у Вільні, пачатак пісьменніцкай творчасці, суд, турма. У трылогіі толькі трэцяя частка — раман у поўным сэнсе слова: па аб’ёме, абсягах месца дзеяння, шматлікасці кантактаў Лабановіча з людзьмі, разнастайнасці яго заняткаў. Другая частка — аповесць «У глыбі Палесся» — таксама па фармальных паказчыках можа быць набліжана да рамана.

Трэба адзначыць, што спецыфіка кампазіцыі твора заключаецца таксама ў тым, што шматлікія вобразы-персанажы самі па сабе, без сустрэч з Лабановічам не жывуць. У адпаведнасці з задумай твора адны героі намаляваны ярка, іншыя з'яўляюцца эпізадычнымі. I толькі вобраз Андрэя Лабановіча ў рамане цэльны і паўнакроўны. Дынаміка ў характары героя адлюстроўвае змены народнай свядомасці ў той гістарычны перыяд, калі падзеі набывалі ўсё большую імклівасць і непрадказальнасць. Самае каштоўнае ў творы — паказ выключна багатага духоўнага свету героя, разнастайнасці і шматпланавасці сувязей яго са светам.