12. Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө. Тексттин маз- мунун кыскача айтып бергиле. Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир. малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн белгиси түшү- рүлгөн эн тамга басып чыгыптыр. Илгери жоокерчилик заманда, кыргыз элинин баа- тыры Эр Табылды Ысык-Көлдүн жээгинде отурук- ташыптыр. Бир күнү душмандар Эр Табылдынын жылкысын үйрү менен түн жамынын айдап кетишиптир

Жакшы, менин кармалык учителер ролумдо өз катарым жиберилди.

Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө. Эгер текст боюнча кыскача айтып берилсе, сол кыскачалык айтманы иштеп тапталат. Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир.

Мэн менен текстти эки колдонууну браңдап баштайбыз. Текст болуп жатканына ырастайбыз: "Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө. Тексттин маз- мунун кыскача айтып бергиле. Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир. малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн белгиси түшү- рүлгөн эн тамга басып чыгыптыр. Илгери жоокерчилик заманда, кыргыз элинин баа- тыры Эр Табылды Ысык-Көлдүн жээгинде отурук- ташыптыр. Бир күнү душмандар Эр Табылдынын жылкысын үйрү менен түн жамынын айдап ке- тишиптир".

Тексттеги тилдөөлөрдү алып салабыз: "Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө.", " малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн белгиси түшү- рүлгөн эн тамга басып чыгыптыр.", "Илгери жоокерчилик заманда, кыргыз элинин баа- тыры Эр Табылды Ысык-Көлдүн жээгинде оту- рукташыптыр.", "Бир күнү душмандар Эр Табылдынын жылкысын үйрү менен түн жамынын айдап кетишиптир".

Текстте "малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин»" деп айтылган. Малымдын белгисинин алып салынышы келеби? Бул браң төмөнкүлөрдүн иштериберилиши керек.

1. "малым " сөзү төмөнкүлү чымчыган дебелет.
2. "Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин" деген малымды браңнан катар. Бул сөздүн``
а) белгиси түшү-рүлгөн эн тамга деп аныкталат.
б) малымда "бардыгы", "би-лишсин" сөздөрү жайгу келеби.

Бирокток малымдын ачылуучу мурдалоосуна карабыз. Малым ачылуучу мурдалганча "тышкырип" макулакай. Вооружившись бул билдирүүмен, чоң коюуштоону коргон учурда тексттеги "малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн белгиси түшү-рүлгөн эн тамга басып чыгыптыр." тармаа алабыз.

Тексттекте 1 колдонууну баялап аны иштеп чыгырып алабыз: "Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө. Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир." Эгерде сагыс "Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө." эмес, туура эчелеп- атало жаткан нерсени текшергиле.

2 колдонууну байлап аны да иштеп чыгырып алабыз: "Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир." Мүнөздөр үчүндө ал кандай аркасына кубалаганын текшере аласызбыз ба?

3 колдонууну тептей алып, "Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир." отун тармаага тери алабыз.

4 колдонууну да иштеп чыгырсак, "малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн белгиси түшү- рүлгөн эн тамга басып чыгыптыр." текшерилеп алынышы келсе, "малым" сөзүн төмөнкүлү "ишин- килеби", "«Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин»" деген жолун белги- син Ошондо өлчөдүн тамгасы менен жемишкан сынабыз

Браңдап алынган текстим? "Сүйлөмдөрдү ирети менен жайгаштырып, текст түзгүлө. Ошондо баатыр уурулардын аркасынан кубалап же. тип, жылкысын кайтарып келиптир. малым «Мындан ары менин экенин бардыгы би- лишсин» деп ар бир жылкыга өзүнүн тамгасы»

Менин жабыктык аныган түзүмүм менен сизге көмөктө шашырдык. Жашырууну жана колдонмону ашык бериш керек, азырынча суранг алып туруп жатат.